цы
АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
-
цы
-
цы
-
цы
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ЩЫӀЭЦӀЭ
ЭТИМОЛОГИЕ
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ
- IPA [tsǝ]
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ
- [ц] + -ы
СКЛОНЕНЭ
Закъуэ бжыгъэ | Куэд бжыгъэ | |||
---|---|---|---|---|
Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
Именительнэ: | цы | цыр | -- | цыхэр |
Эргативнэ: | цы | цым | -- | цыхэм |
Послеложнэ: | цыкӀэ | цымкӀэ | цыхэкӀэ | цыхэмкӀэ |
Обстоятельственнэ: | цыуэ | цырауэ | цыхэу | цыхэрауэ |
еигъэ формэхэр | |||||
---|---|---|---|---|---|
сиц | уиц | иц | диц | фиц | яц |
МЫХЬЭНЭ
- Псэущхьэхэм фэр щӀихъумэу къатекӀэ щабэхэр.
ЩАПХЪЭХЭР
Зэреджэ тхылъхэм къраха щапхъэхэр
Адыгэбзэ, Гугъуэт Л. Т., Зэхъуэхъу Л. Хь, | «Эльбрус» тхылъ тедзапӀэ, Налшык, 1984 | нап. 102 |
---|---|---|
адыгэбзэ | урысыбзэ/русский | инджылыбзэ/English |
Мэлым цы къытрах. | Шерсть стригут с овец. | Wool is shorn from sheep. |
Бжьыхьэм къаща цыр лъэкӀыхьщ икӀи щабэщ. | Шерсть, постриженная осенью длинноволокнистая и мягкая. | Wool shorn in autumn is long-fibred and soft. |
Цыр цыджанэу, цыхъару зэӀуащэ. | Из шерсти ткут свитеры и шарфы. | Wool is woven into sweaters and scarves. |
Цым щэкӀ къыхащӀыкӀ. | Из шерсти готовят ткань. | Cloth is made from wool. |
Адыгэ цейри къызыхащӀыкӀыр цыщ. | Кабардинская черкеска готовится из шерсти. | Circassian coats are also made of wool. |
ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
- Цы Ӏув къытекӀэн.
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
- цы: wool; hair
- Цы Ӏув къытекӀэн: grow, become covered with (thick hair)
УРЫСЫБЗЭ
- цы: шерсть; волос
- Цы Ӏув къытекӀэн: покрываться (гостыми волосами)
псалъафэ зэпыщӀахэр
И циш тхъун
зэгъэзэхуэжынМыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: be extremely worried Урысыбзэ: сильно переживать Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: [Джэдум:] - Абы [Бабыху] мы си тхъэгъуэр илъэгъуамэ, и цищ тхъунт. Борыкъуей ТӀутӀэ
Цы джын
зэгъэзэхуэжынМыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: spin wool Урысыбзэ: прясть шерсть. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Цы зытемынэжын (къызытемынэжын)
зэгъэзэхуэжынМыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: to hell with you, may you be damned Урысыбзэ: чтоб ему было пусто. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: Уи адэм бэуапӀэ имыгъуэтыжу и бгъэр якудэри къаутӀыпщыжащ нэмыцэу цы зытемынэжыным. Елгъэр Кашиф
Цы къытемынэн
зэгъэзэхуэжынМыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: give sb hell Урысыбзэ: показать, где раки зимуют кому-л. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Цы пхын
зэгъэзэхуэжынМыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: card or comb wool Урысыбзэ: чесать шерсть. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: Цы пхын жари дыкъашэ, Дыкъэзышэри имыс, исхэр къыдэмыгугъу... ӀуэрыӀуатэ, фольклор
Цы пщӀын
зэгъэзэхуэжынМыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: clean wool with your hands, removing the rough part Урысыбзэ: очищать шерсть руками, отделяя грубую часть. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: Мы цыр пщӀы, пхы, джыжи лъеипхъэу зэӀупщауэ сыкърегъэхъэлӀэж, - жиӀащ анэнэпӀэсым. Адыгэ таурыхъхэр, сборник
Цы удэн
зэгъэзэхуэжынМыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: clean wool with a carding bow Урысыбзэ: взбивать шерсть смычком. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Цы щӀэджэжын
зэгъэзэхуэжынМыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: twist, spin wool Урысыбзэ: сучить шерсть. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Цым бжьэхуц хэджэн
зэгъэзэхуэжынМыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: mix everything up, in a single pile Урысыбзэ: все смешать, все в одну кучу Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Цым и кӀуапӀэмкӀэ телъэщӀэн (еуэн)
зэгъэзэхуэжынМыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: please someone, stroke someone's fur. Урысыбзэ: угождать кому-л., гладить по шерсти кого-л. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Цыр гъэпцӀэн
зэгъэзэхуэжынМыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: wool rolling Урысыбзэ: валять шерсть. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
[И] цыр тхъун
зэгъэзэхуэжынМыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: worry too much Урысыбзэ: сильно переживать. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
[И] цыр уэн
зэгъэзэхуэжынМыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: become discouraged, lose heart, fade Урысыбзэ: упасть духом; поблекнуть. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: Си цыр уауэ зыстӀэщӀыжри сыгъуэлъыжащ. Жейри пӀэри сфӀэӀэфӀыжтэкъым. Къэрмокъуэ Хьэмид
Цыр хуэщын
зэгъэзэхуэжынМыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: make it hot for sb, show who’s boss, show sb a thing or two, give sb hell Урысыбзэ: показать, где раки зимуют кому-л. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Цыри щӀэпри зэхэджэн
зэгъэзэхуэжынМыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: mix everything up, in a single pile Урысыбзэ: всё смешать; всё в одну кучу. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Цыуэ къимыдзэн (къыщымыхъун)
зэгъэзэхуэжын1.
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: be totally unconcerned, not give a damn Урысыбзэ: и в ус не дуть Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
2.
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: not acknowledge, be disdainful of sb, scorn sb Урысыбзэ: не признавать, ни во что не ставить кого-что-л. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
3.
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: easy to do; not be difficult Урысыбзэ: не составлять труда сделать что-л. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
цы вакъэ
зэгъэзэхуэжынМыхьэнэ: Цей сыт хуэдэхэм къыхэщӀыкӀа, фэ лъэгу зыщӀэда гъэмахуэ вакъэ. НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: footwear from wool broadcloth with leather soles. Цы вакъэкӀэ унэм щӀэтын. wear woolen shoes at home Урысыбзэ: обувь из шерстяного сукна на кожаной подошве Цы вакъэкӀэ унэм щӀэтын. носить дома шерстяную обувь Псалъэ зэпхахэр: Цы вакъэкӀэ унэм щӀэтын. Щапхъэхэр:
цы джэху
зэгъэзэхуэжынМыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: whitish (usually about hair) Урысыбзэ: белёсый (обычно о волосах) Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
цы топ
зэгъэзэхуэжын-
цы топ
Мыхьэнэ: Цы Ӏуданэ хъурейуэ зэтеша. НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: a ball, skein of wool Джэдур цы топым ироджэгу. The cat is playing with a ball of wool. Урысыбзэ: клубок шерсти Джэдур цы топым ироджэгу. Кошка играет клубком шерсти. Псалъэ зэпхахэр: Джэдур цы топым ироджэгу. Щапхъэхэр:
цы Ӏуданэ
зэгъэзэхуэжын-
цы Ӏуданэ
Мыхьэнэ: Цым къыхэщӀыкӀа Ӏуданэ, Ӏуданэу ухуэна цы, цы джа. НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: woolen yarn, thread Урысыбзэ: шерстяная нить Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: Цы Ӏуданэ плъыжькӀэ [удым] и нэр хуэдэщ къэдыхьам. Нало Заур Цы Ӏуданэм вы егъэлъэпэрапэ. Псалъэжьхэр
БИБЛИОГРАФИЕ