пӏэ
АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ЩЫӀЭЦӀЭ
ЭТИМОЛОГИЕ
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ
- IPA [pʹɐ]
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ
- [пӀ] + -э
СКЛОНЕНЭ
Закъуэ бжыгъэ | Куэд бжыгъэ | |||
---|---|---|---|---|
Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
Именительнэ: | пӀэ | пӀэр | -- | пӀэхэр |
Эргативнэ: | пӀэ | пӀэм | -- | пӀэхэм |
Послеложнэ: | пӀэкӀэ | пӀэмкӀэ | пӀэхэкӀэ | пӀэхэмкӀэ |
Обстоятельственнэ: | пӀэуэ | пӀэрауэ | пӀэхэу | пӀэхэрауэ |
МЫХЬЭНЭ
- ЩӀыгум, уэгум е ахэм яхыхьэ пкъыгъуэхэм ящыщу зыгуэрым хухэха, и Ӏыхьэ, зыгуэр здэщыс, здэщыт, здэщылъ.
- Зыгуэрым и лъэужьу зыгуэрым къытенэ.
ЩАПХЪЭХЭР
ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
- Мывэр и пӀэм ихын.
- ЩӀалэр и пӀэм яхуикӀакъым.
- Лъым и пӀэ.
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
- пӏэ: 1. place (a certain space, specially designated, intended for sb or sth, or usually occupied by sb or sth) 2. imprint, footprint
- Мывэр и пӀэм ихын: remove a stone from its place.
- ЩӀалэр и пӀэм яхуикӀакъым: the boy wouldn’t move from his place (for them)
- Лъым и пӀэ: trace of blood
УРЫСЫБЗЭ
- пӏэ: 1. место (определённое пространство, специально отведённое, предназначенное для кого-чего-л., или обычно занимаемое кем-чем-л.) 2. отпечаток, след
- Мывэр и пӀэм ихын: сдвинуть камень с места
- ЩӀалэр и пӀэм яхуикӀакъым: парень отказался сдвинуться с места (ради них)
- Лъым и пӀэ: след крови
псалъафэ зэпыщӀахэр
[И] пӀэ игъэувэжын
зэгъэзэхуэжынМыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: put sb in their place Урысыбзэ: поставить кого-л. на своё место. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: Елдар фи къуажэ щӀэкӀуар нэгъуэщӀкъым, уи адэм къамэ къыхуизыхар и пӀэ иригъэувэжыну аращ. КӀыщокъуэ Алим
[И] пӀэ игъэувэн
зэгъэзэхуэжынМыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: replace sb, appoint sb to a certain position instead of sb else. Урысыбзэ: поставить, назначить кого-л. на какую-л. должность вместо кого-нибудь. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
ПӀэ игъэщын
зэгъэзэхуэжынМыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: to mark sth up (for example, a work sample) Къэнжалым пӀэ игъэщын. mark up sheet metal Урысыбзэ: сделать разметку на чём-л. (напр. на заготовке). Къэнжалым пӀэ игъэщын. сделать разметку на листовом железе Псалъэ зэпхахэр: Къэнжалым пӀэ игъэщын. Щапхъэхэр:
[И] пӀэ ижыхьын
зэгъэзэхуэжынМыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: freeze in place; stand, stop as if rooted to the spot Урысыбзэ: застыть на месте; стоять, остановиться как вкопанный. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: ЛӀыжьым жиӀэжхэр щызэхихым, щӀалэщӀэр и пӀэм ижыхьащ. Къэбэрдей, альманах
Пхыр къиӀэтар и дамащхьэм зэрытелъу и пӀэм ижыхьри, [Къарней] мыбэуэжу зэпхыдэӀукӀащ. Къэрмокъуэ Мухьэмэд
[И] пӀэ изэгъэжын
зэгъэзэхуэжынМыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: calm down, settle down Урысыбзэ: успокоиться, утихомириться. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: ЕтӀуанэ махуэм щхьэж и пӀэ изэгъэжащ. КӀыщокъуэ Алим
[И] пӀэ изэгъэн
зэгъэзэхуэжынМыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: take your place swh (about sb) Урысыбзэ: расположиться где-л. (о ком-л.). Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: Псори я пӀэ изэгъа нэужь, гупым я унафэщӀыр ираджащ. Ӏуащхьэмахуэ, журнал (художественный)
[И] пӀэ имызэгъэжын
зэгъэзэхуэжынМыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: not find anywhere for yourself Урысыбзэ: не находить себе места. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: Хьэжы-Исмел и пӀэ изэгъэжыркъым,.. мэпапщэ, мэщатэ. Шортэн Аскэрбий
[И] пӀэ имыхуэжын
зэгъэзэхуэжынМыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: not calm down, not settle down Уэ щӀалэжь цӀыкӀур уи пӀэ ущӀимыхуэжыр сыту пӀэрэ? My young man, who don’t you calm down? Урысыбзэ: не успокоиться, не утихомириться. Уэ щӀалэжь цӀыкӀур уи пӀэ ущӀимыхуэжыр сыту пӀэрэ? Мододой человек, почему ты не успокоишься? Псалъэ зэпхахэр: Уэ щӀалэжь цӀыкӀур уи пӀэ ущӀимыхуэжыр сыту пӀэрэ? Щапхъэхэр:
[И] пӀэ исыжын
зэгъэзэхуэжынМыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: know your place, not stick your nose in other people’s affairs Уи пӀэ уисыжын нэхъыфӀ щыӀэкъым. You had better know your place. Урысыбзэ: знать своё место, не совать нос в чужие дела. Уи пӀэ уисыжын нэхъыфӀ щыӀэкъым. Ты бы лучше знал свое место. Псалъэ зэпхахэр: Уи пӀэ уисыжын нэхъыфӀ щыӀэкъым. Щапхъэхэр:
[И] пӀэ исын
зэгъэзэхуэжынМыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: know your place, not stick your nose in other people’s affairs Урысыбзэ: знать своё место, не совать нос в чужие дела. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: - Уи пӀэ ис, щӀалэ, уэ, - уэрыншэуи зэфӀэдгъэкӀынщ дэ а Ӏуэхур, - кӀиящ лӀыр. ЩоджэнцӀыкӀу Алий
[И] пӀэ иувэн
зэгъэзэхуэжынМыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: take sb’s place, assume sb’s responsibilities Урысыбзэ: занять место кого-л., взять на себя обязанности кого-л. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: Кулэ, узэрашэу, Уи пӀэ сиувэнщ. ХьэхъупащӀэ Амырхъан
ПӀэ ищын
зэгъэзэхуэжынМыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: to mark up sth (for example, a work sample) Урысыбзэ: сделать разметку на чём-л. (напр. на заготовке). Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
[И] пӀэ къимыгъэкӀын
зэгъэзэхуэжынМыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: kill sb on the spot Зэ уэгъуэм и пӀэ къимыгъэкӀын. kill on the spot with a single blow Урысыбзэ: убить, уложить на месте кого-л. Зэ уэгъуэм и пӀэ къимыгъэкӀын. одним ударом убить кого-л. на месте Псалъэ зэпхахэр: Зэ уэгъуэм и пӀэ къимыгъэкӀын. Щапхъэхэр:
[И] пӀэ къимыкӀын
зэгъэзэхуэжынМыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: die immediately, on the spot. Урысыбзэ: умереть сразу, на месте. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: Сэлим нэхъыфӀ дыдэу илъагъу шы пцӀэгъуэплъ дахэр къытехуэри и пӀэ къикӀакъым. Къашыргъэ ХьэпащӀэ
[И] пӀэм зрилъэфыхьын
зэгъэзэхуэжынМыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: show indecision, be indecisive Урысыбзэ: проявлять нерешительность. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: ЖиӀэн имыщӀэу, абы и пӀэ зрелъэфыхь. ЩоджэнцӀыкӀу Ӏэдэм
[Уи] пӀэм зичын
зэгъэзэхуэжынМыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: suddenly move from one’s place, take off Урысыбзэ: тронуться, рвануться с места. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: Зуримэ къеупщӀам екӀи фӀыкӀи жэуап иритыркъым, и нэр хъыджэбзым тедияуэ еплъу тӀэкӀурэ щотыжри, эанщӀэу и пӀэм зреч. Ӏуащхьэмахуэ, журнал (художественный)
[И] пӀэм идиихьын
зэгъэзэхуэжынМыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: freeze in place; stand, stop as if rooted to the spot Урысыбзэ: застыть на месте, остановиться как вкопанный. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: Ӏэщхэри, Ӏэхъуэри, псыхъуэри, танэри, махуэри, дыгъэри - псори я пӀэм идиихьа хуэдэщи, зыри хъеижыркъым. Нало Ахьмэдхъан
[И] пӀэм ижыхьын
зэгъэзэхуэжынМыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: freeze in place; stand, stop as if rooted to the spot Урысыбзэ: застыть на месте, остановиться как вкопанный. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
[И] пӀэм имызэгъэжын
зэгъэзэхуэжынМыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: worry about sb or sth, be upset about sb. or sth. Урысыбзэ: беспокоиться о ком-чём-л., переживать за кого-что-л. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: Район псор зэрыпагэу щыта жэмыр сэ къыслъыса дауэ хъуну, жиӀэу Мысост и пӀэм изэгъэжыртэкъым. Ӏуащхьэмахуэ, журнал (художественный)
[И] пӀэм итамэ
зэгъэзэхуэжынМыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: if I were in your shoes… Урысыбзэ: будь я на его месте... Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: Уи пӀэ ситамэ, зызущэхунти сыщысынт, Жыраслъэн. Мэзыхьэ Борис
[И] пӀэм иувэжын
зэгъэзэхуэжынМыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: get back on track Урысыбзэ: войти в привычную колею. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: [ЛӀыжьым:] - АтӀэ, ар Ӏуэхукъым, щӀалэщи аращ, унэ ихьэм и пӀэ иувэжынущ. Ӏуащхьэмахуэ, журнал (художественный)
[И] пӀэм иуджыхьын
зэгъэзэхуэжынМыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: mark time Урысыбзэ: топтаться на месте. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: - Ещанэ бригадэр зыкъом щӀауэ и пӀэм йоуджыхь, ахъумэ и пэкӀэ кӀуатэркъым. Ӏуащхьэмахуэ, журнал (художественный)
[И] пӀэм иумэзэхэн
зэгъэзэхуэжынМыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: freeze in place; stand, stop as if rooted to the spot Урысыбзэ: застыть на месте, остановиться как вкопанный. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: Ар зэуэ и пӀэм иумэзэхащ икӀи, мыбэуэжым хуэдэу, зэпхыдэӀукӀащ. Къэбэрдей, альманах
[И] пӀэм иуӀэгуэн
зэгъэзэхуэжынМыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: put someone in [your] place, substitute sb for yourself Урысыбзэ: поставить на [своё] место кого-л. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: Дзокъуэ и псалъэ нахуэхэм Дзури и пӀэм ириуӀэгуащ, Жэмали пщӀантӀэпс щӀыӀэ къыпхихуащ. Къашыргъэ ХьэпащӀэ
И пӀэм ихун
зэгъэзэхуэжынМыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: infuriate sb Урысыбзэ: вывести из себя кого-л. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: [Зейнаб:] - Уэращ, хьэжы, мыр [Аслъэнджэрий] и пӀэм изыхур, армыхъумэ ар игъащӀэм ину къыдэпсэлъакъым. Ӏуащхьэмахуэ, журнал (художественный)
[И] пӀэм къишын
зэгъэзэхуэжынМыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: infuriate sb Урысыбзэ: вывести из себя кого-л. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: И къуэр и пӀэм къизыша Ӏуэхур зэрымыӀуэху цӀыкӀур Санят хъэкъ щыхъуащ. ХьэхъупащӀэ Хьэжбэчыр
БИБЛИОГРАФИЕ
АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
-
пӀэ
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ЩЫӀЭЦӀЭ
ЭТИМОЛОГИЕ
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ
- IPA [pʹɐ]
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ
- [пӀ] + -э
СКЛОНЕНЭ
Закъуэ бжыгъэ | Куэд бжыгъэ | |||
---|---|---|---|---|
Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
Именительнэ: | пӀэ | пӀэр | -- | пӀэхэр |
Эргативнэ: | пӀэ | пӀэм | -- | пӀэхэм |
Послеложнэ: | пӀэкӀэ | пӀэмкӀэ | пӀэхэкӀэ | пӀэхэмкӀэ |
Обстоятельственнэ: | пӀэуэ | пӀэрауэ | пӀэхэу | пӀэхэрауэ |
МЫХЬЭНЭ
- ГъуэлъыпӀэ, зэрыжеихь унэлъащӀэ.
ЩАПХЪЭХЭР
Зэреджэ тхылъхэм къраха щапхъэхэр
Адыгэбзэ, Гугъуэт Л. Т., Зэхъуэхъу Л. Хь, | «Эльбрус» тхылъ тедзапӀэ, Налшык, 1984 | нап. 101 |
---|---|---|
адыгэбзэ | урысыбзэ/русский | инджылыбзэ/English |
И пӀэр екӀуу зэлъыӀуехри къабзэу зетхьэщӀ. | Он убирает как следует постель и моется дочиста. | He makes his bed as he should and washes himself clean. |
Кэлэмэт и пӀэр зэлъыӀуех. | Каламат убирает постель. | Kalamat makes his bed. |
ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
- Джэдур пӀэм исщ.
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
- пӏэ: bed, bunk
- Джэдур пӀэм исщ: the cat is sitting on the bed.
УРЫСЫБЗЭ
- пӏэ: кровать, койка
- Джэдур пӀэм исщ: кошка сидит на кровати.
псалъафэ зэпыщӀахэр
ПӀэ гъэщхъэн
зэгъэзэхуэжынМыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: go to bed Урысыбзэ: лечь спать. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: Абы нэхърэ нэхъыфӀкӀэ пхуэсӀуэни, укӀуэжрэ адэ уи хьэуазапӀэ бгъэщхъэжмэ. Къашыргъэ ХьэпащӀэ
ПӀэ дзыжын
зэгъэзэхуэжынМыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: turn down the bed Урысыбзэ: постлать постель. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: - ПӀэ тӀэкӀур схуэдзыжынт, - жиӀэри лӀыр фызым хуеплъэкӀащ. Ӏуащхьэмахуэ, журнал (художественный)
ПӀэ кӀуэцӀ имыгъуэлъхьэн
зэгъэзэхуэжынМыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: not sleep; be awake Урысыбзэ: не спать, бодрствовать. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: ПӀэ кӀуэцӀ симыгъуалъхъэу сэ сызылъыхъуэр уэрт. Агъэнокъуэ Лашэ ЖэщитӀ хъуащи ар [Гуащэнэху] пӀэ кӀуэцӀ игъуэлъхьакъым. Жаным Борис
ПӀэм къыхэнэжын
зэгъэзэхуэжынМыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: be confined to bed Урысыбзэ: быть прикованным к постели. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: Жейм емызэгъыжу, шхын лъэпкъ щымыкӀуэжу, ар [КӀунэ] пӀэм къыхэнэжат. Къэбэрдей, альманах
Ӏэрызехьэу пӀэм къыхэмынэжатэмэ, а уи гуапагъэми цӀыхугъэми [Алибей] и акъыл нэсынтэкъым. КӀэрашэ Тембот
ПӀэм хэлъын
зэгъэзэхуэжынМыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: his illness brought him down Фызыжьыр илъэс зыбжанэ хъуауэ пӀэм хэлът. The man had been brought down by his illness several years before. Урысыбзэ: болезнь свалила кого-л. Фызыжьыр илъэс зыбжанэ хъуауэ пӀэм хэлът. Болезнь свалила старика за несколько лет до этого. Псалъэ зэпхахэр: Фызыжьыр илъэс зыбжанэ хъуауэ пӀэм хэлът. Щапхъэхэр:
ПӀэм хиубыдэн
зэгъэзэхуэжынМыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: his illness brought him down Урысыбзэ: болезнь свалила кого-л. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
ПӀэр щӀыжын
зэгъэзэхуэжынМыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: turn down the bed ПӀэр ящӀыжри гъуэлъыжащ. he turned down he bed and went to bed. Урысыбзэ: постлать постель. ПӀэр ящӀыжри гъуэлъыжащ. он постлал постель и лег спать Псалъэ зэпхахэр: ПӀэр ящӀыжри гъуэлъыжащ. Щапхъэхэр:
пӀэ дэкӀуеигъуэ
зэгъэзэхуэжынМыхьэнэ: Зы пӀэм ехьэлӀа тепӀэнщӀэлъынхэр. НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: a set of bedlinen Урысыбзэ: комплект постельного белья Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
пӀэ лъапэ
зэгъэзэхуэжынМыхьэнэ: ПӀэ ущилъым деж, лъакъуэм хуэзэ Ӏыхьэ. НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: the foot of the bed ПӀэ лъапэм джэдур жейуэ телът. The cat lay sleeping at the foot of the bed. Урысыбзэ: изножье (постели) ПӀэ лъапэм джэдур жейуэ телът. Кошка лежала и спала у подножия кровати. Псалъэ зэпхахэр: ПӀэ лъапэм джэдур жейуэ телът. Щапхъэхэр:
БИБЛИОГРАФИЕ