псэ

псэ

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ЩЫӀЭЦӀЭ

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

• IPA [psɐ]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

• [пс] + -э

СКЛОНЕНЭ

	Закъуэ бжыгъэ		Куэд бжыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	псэ	псэр	--	псэхэр
Эргативнэ:	псэ	псэм	--	псэхэм
Послеложнэ:	псэкӀэ	псэмкӀэ	псэхэкӀэ	псэхэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	псэуэ	псэрауэ	псэхэу	псэхэрауэ

МЫХЬЭНЭ

1. ЦӀыху, псэущхьэ, хьэпщхупщ с. ху. гъащӀэ яӀэныр зэпха, абыхэм я псэуныгъэм и хэкӀыпӀэ.

ЩАПХЪЭХЭР

• Гум и щӀасэр псэм и гуапэщ. Псалъэжьхэр

• Псэ зиӀэм ажал иӀэщ. Псалъэжьхэр

• Псэрэ псырэ нэхъ ӀэфӀ щыӀэкъым. Псалъэжьхэр

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ

• псэ: soul; possessing a soul or life-force; presence of life

УРЫСЫБЗЭ

• псэ: душа; одушевлённость; наличие жизни

псалъафэ зэпыщӀахэр

Гурэ псэкӀэ

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: body and soul
     Урысыбзэ: душой и телом...
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

И нэ и псэу илъагъун

  Мыхьэнэ:
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: sincerely love, with all one’s heart and soul
     Урысыбзэ: любить искренне, от всей души.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

[Си] псэ закъуэ

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: beloved (literally my only soul).
     Урысыбзэ: ненаглядный (букв. моя единственная душа).
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Псэ зыхэмыт

1.

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: inanimate, dead
     Урысыбзэ: неодушевлённый, мёртвый
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

2.

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: lifeless (about sth)
     Урысыбзэ: безжизненный (о чём-л.).
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     ЩӀыбымкӀэ мазэгъуэнэху жэщыр псэ зыхэмыт и нэхэмкӀэ щхьэгъубжэм къыщыдэплъырт.  Къэбэрдей, альманах

Псэ зыӀут

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: living creature, living being
     Урысыбзэ: живое существо.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     - КъыщӀэвмыгъэхьэ псэ зыӀут, - жиӀэри Гуащэнэ бжэм деж хъыджэбз игъэуващ. КӀыщокъуэ Алим

Псэ зыӀут (зыпыт) къэмынэу

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: all creatures big and small; young and old; one and all
     Урысыбзэ: все от мала до велика.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Псэ къыхэмынэжын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: reach the point of exhaustion
     Урысыбзэ: дойти до изнеможения.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Псэ къыхыхьэжын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: perk up, come to life
     Урысыбзэ: воспрянуть духом, ожить.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Псэ хэлъхьэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: put your heart into sth
     Урысыбзэ: вложить душу во что-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     ЗэӀусэм псэ хелъхьэ. Псалъэжьхэр

Псэ хэтын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: be alive, not dead
     Урысыбзэ: быть живым, не мёртвым.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Абрэджым и псэр хэтт, ауэ и гущхьэ дыдэм деж хуэзэу уӀэгъэ ин иӀэт. КӀэрашэ Тембот

ПсэкӀэ зыхэщӀэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: feel sth with all your soul
     Урысыбзэ: почувствовать что-л. всей душой.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

ПсэкӀэ ныкъуэкъуэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: resist sth in your soul
     Урысыбзэ: в душе сопротивляться чему-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

ПсэкӀэ щӀэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: feel sth in your soul
     Урысыбзэ: почувствовать душой.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Думэсарэ щӀалэ цӀыкӀум зэрыӀуплъэу, псэкӀэ ищӀащ абы хьэзабу телъыр зыхуэдизыр. КӀыщокъуэ Алим

ПсэкӀэ щӀэщӀауэ

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: working hard, working a lot
        ПсэкӀэ щӀэщӀауэ псэун. live by working hard
     Урысыбзэ: много, усердно работая.
        ПсэкӀэ щӀэщӀауэ псэун. жить, много работая
  Псалъэ зэпхахэр:
     ПсэкӀэ щӀэщӀауэ псэун.
  Щапхъэхэр:

Псэм дэгъэхуэн (дэхуэн)

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: exprerience sth in your soul
     Урысыбзэ: в душе пережить что-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Псэм дэщӀа

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: soulful, sincere, cordial, warm-hearted (person)
     Урысыбзэ: душевный (о человеке).
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Мы ди гъащӀэ ӀэфӀу псэм дэщӀауэ илъэс мин щызгъащӀэу дунейм сытетами, къэзгъэщӀэну гъащӀэм арэзы сищӀынкъым. МакъыщӀэхэр, сборник

Псэм дыхьэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: touch sb’s soul
     Урысыбзэ: затронуть чью-л. душу.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Псэм еджэу телъщ

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: lies at the point of death, on his deathbed (lit. calling his soul).
     Урысыбзэ: лежит, находится при смерти (букв. призывая свою душу).
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Псэм емыблэжын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: not spare oneself, not feel sorry for oneself
        Псэм емыблэжу дэӀэпыкъун. help without sparing oneself
     Урысыбзэ: не жалеть себя.
        Псэм емыблэжу дэӀэпыкъун. помогать не жалея себя
  Псалъэ зэпхахэр:
     Псэм емыблэжу дэӀэпыкъун.
  Щапхъэхэр:
     Ахэр [хьэхэр] щыслъагъум, си псэм себлэжынт, си къару къихь къэзмыгъанэу нэхъри псынщӀэ зысщӀащ. Япэу лъэбакъуэ зычахэр, сборник

Псэм еӀэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: make an attempt on sb’s life
     Урысыбзэ: покушаться на чью-л. жизнь.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Уи нэм къеӀэм и псэм еӀэ. Псалъэжьхэр

Псэм зигъэпсэхун

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: find peace of mind, put your soul at peace
     Урысыбзэ: обрести душевный покой.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Псэм къеныкъуэкъун

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: sth rends the soul; break sb’s heart
     Урысыбзэ: душу надрывает от чего-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Псэм къищтэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: accept sth in your soul
     Урысыбзэ: принять душой что-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Псэм тегуплӀэн (тегъуэлъхьэн)

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: be a heavy burden on one’s soul.
     Урысыбзэ: ложиться на душу тяжёлым бременем.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Псэм тенэцӀыхьын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: instill mortal fear in sb; inspire sheer terror
     Урысыбзэ: вогнать кого-л. в смертельный страх.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     СыщӀалэу жармыкӀэм сыкӀуауэ, бзаджащӀэ гуэрхэм сапэщӀэхуэри си псэм сытенэцӀыхьауэ сакъыӀэщӀэкӀыжащ. Черкес ӀуэрыӀуатэхэр

[И] псэм темыхуэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: not be able to stand sb or sth
        Псалъэмакъыр и псэм темыхуэн. unbearable conversation
     Урысыбзэ: не выносить кого-что-л.
        Псалъэмакъыр и псэм темыхуэн. невыносимый разговор
  Псалъэ зэпхахэр:
     Псалъэмакъыр и псэм темыхуэн.
  Щапхъэхэр:

[И] псэм тешыныхьын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: be afraid for one’s life
     Урысыбзэ: бояться за свою жизнь.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Хъыджэбз цӀыкӀур и псэм тошыныхь, анэнэпӀэсым къыжриӀар ещӀэжри. Черкес таурыхъхэр, сборник

Псэм фӀэфӀын (фӀэӀэфӀын)

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: like sth, be pleasing
     Урысыбзэ: прийтись по душе кому-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Псэм фӀэфӀыр нэм фӀэдахэщ. Псалъэжьхэр

Псэм хэлъмэ хэмыхын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: think the world of sb
     Урысыбзэ: души не чаять в ком-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Зэкъуэшищым я шыпхъу закъуэр я псэм хэлъмэ хамыхыну фӀы дыдзу ялъагъу. КӀыщокъуэ Алим

Псэм хэпщӀэн (хыхьэн)

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: make its way into your heart, be engraved upon sb’s heart, remain in sb’s memory
        Пшыналъэ дахэр и псэм хыхьэн. remain in one’s memory (a pretty melody)
     Урысыбзэ: запасть в душу.
        Пшыналъэ дахэр и псэм хыхьэн. оставаться в памяти (красивая мелодия)
  Псалъэ зэпхахэр:
     Пшыналъэ дахэр и псэм хыхьэн.
  Щапхъэхэр:

[Си] псэм хуэдэ

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: my dearest, my darling, my soul
     Урысыбзэ: душа моя, милый мой.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Псэм хьэкъыу пхыкӀын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: be firmly convinced of sth
     Урысыбзэ: окончательно убедиться в чём-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Псэм и хъуахуэ

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: dear to one’s heart and soul
     Урысыбзэ: милые сердцу, душе.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Си нэм и нэхуу Си псэм и хъуахуэ, Гухэлъ жыдгъэӀэ. Къэбэрдей поэзием и антологие

Псэм и щӀасэ

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: soulful, sincere, cordial, warm-hearted (person)
     Урысыбзэ: душевный (о человеке).
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Псэм и щӀасэр гуми нос. Псалъэжьхэр

Псэм щӀэгъуэлъхьэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: to breathe down smb's neck, plague sb, worry the life out of sb
     Урысыбзэ: стоять над душой у кого-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Псэр гугъу егъэхьын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: torment sb’s soul
     Урысыбзэ: терзать душу кому-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Псэр гъэгугъэн

1.

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: promise sth to the soul of sb deceased
     Урысыбзэ: пообещать что-л. душе умершего
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

2.

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: to plant hope in sb’s soul
     Урысыбзэ: заронить надежду в чью-л. душу.
  Псалъэ зэпхахэр: 
  Щапхъэхэр:

Псэр гъэгуфӀэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: make sb’s soul rejoice, happy
     Урысыбзэ: радовать душу кому-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

[И] псэр гъэнын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: kill sb
     Урысыбзэ: умертвить кого-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Амыщыр пхъуантэм къыдехри Ахумыдэ и псэр егъэн. Нартхэр

Псэр гъэтыншын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: soothe sb’s soul
     Урысыбзэ: успокоить чью-л. душу.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Псэр гъэщтэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: instill terror, horror in sb
     Урысыбзэ: внушить кому-л. ужас.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Псэр дэхьэхын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: enchant, bewitch sb.
     Урысыбзэ: очаровать, приворожить кого-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Псэр дзапэкӀэ Ӏыгъын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: deeply worry, upset sb (literally, keep your soul in your teeth).
     Урысыбзэ: сильно волноваться, переживать (букв. держать свою душу зубами).
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Псэр егъэшхын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: love with all one’s heart
     Урысыбзэ: любить всей душой.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

[И] псэр етауэ

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: with soul, from the soul
     Урысыбзэ: с душой, от души.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Псэр зэпычын (зэпыгъэчын, гъэуфӀыцӀын)

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: be heartbreaking
     Урысыбзэ: надрывать душу.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

[Я] псэр зы чысэм илъу

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: in perfect harmony, 
     Урысыбзэ: душа в душу.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Ахэр зэдэпсэурт я псэр зы чысэм илъу. Ӏуащхьэмахуэ, журнал (художественный)

[Си] псэр зышхын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: dear, dearest, darling
     Урысыбзэ: милый, дорогой.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     ГущӀэгъу къытхуэщӀ дэри, Рум дэрэ дыкъыщӀонэ унэ нэщӀым, кӀуэ, си псэр зышхын, къурмэн сызыхуэхъун. Ӏуащхьэмахуэ, журнал (художественный)

[И] псэр ихьу

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: as hard as you can (run, go, rush)
     Урысыбзэ: что есть духу (бежать, ехать, мчаться).
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Цурэ и псэр ихьу макӀуэ, ди дзэхэм я деж зынидзысыным хуопӀащӀэ. Къашыргъэ ХьэпащӀэ

Псэр кӀэрылщӀэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: fall deeply in love with sb (with all your heart); become attached to sb 
     Урысыбзэ: всей душой полюбить кого-л., привязаться к кому-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Нафисэт и псэр Хьэлахъуэ кӀэрыпщӀат. Ӏуащхьэмахуэ, журнал (художественный)

Псэр къыпыхьэжын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: recover from fright, get over being afraid
        ЩӀалэ шынам и псэр хуэм-хуэмурэ къыпыхьэжащ. The boy recovered from his fright.
     Урысыбзэ: прийти в себя от страха.
        ЩӀалэ шынам и псэр хуэм-хуэмурэ къыпыхьэжащ. Мальчик пришел в себя от страха
  Псалъэ зэпхахэр:
     ЩӀалэ шынам и псэр хуэм-хуэмурэ къыпыхьэжащ.
  Щапхъэхэр:

[И] псэр къыӀухьэжын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: recover from fright, get over being afraid
     Урысыбзэ: прийти в себя от страха.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Псэр лъэдакъэм кӀуэжын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: one’s heart sank; get cold feet; become unnerved
     Урысыбзэ: душа ушла в пятки.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

[И] псэр и лъэдакъэпэм нэсыжын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: one’s heart sank; get cold feet; become unnerved
     Урысыбзэ: душа ушла в пятки.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

[И] псэр пыт къудейуэ

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: with difficult; hardly, scarcely, barely
     Урысыбзэ: с трудом, еле-еле.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Тхъэмадэр къуажэм къыдэпщхьэжащ и псэр пыт къудейуэ. Нартхэр

Псэр пыхун

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: be exhausted
        Сешауэ си псэр паху. Tiring, I grew exhausted
     Урысыбзэ: изнемочь.
        Сешауэ си псэр паху. Уставая, я изнемог
  Псалъэ зэпхахэр:
     Сешауэ си псэр паху.
  Щапхъэхэр:

Псэр пӀэпихын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: take one’s breath away
     Урысыбзэ: дух захватывать.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Псэр тенэцӀыхьауэ

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: with great difficulty, very hard
     Урысыбзэ: с большим трудом.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Псэр тын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: give your life for sb or sth
     Урысыбзэ: отдать жизнь за кого-что-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Псэр ужэгъун

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: be tired of living
     Урысыбзэ: жить надоело.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     - Сыт укъыщӀэкӀуар, уэри уи псэр бужэгъуа? - къыжриӀащ и щхьэгъусэм. Къэзэнокъуэ Жэбагъы

[И] псэр хэгъуэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: become extremely thin, have only skin and bones left
     Урысыбзэ: сильно похудеть, отощать.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Псэр хэкӀын

1.

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: die, give up the ghost
     Урысыбзэ: умереть, испустить дух
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

2.

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: be scared to death
     Урысыбзэ: до смерти перепугаться.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Пхъэзакъуэ лъэмыжыр щысысым фызым и псэр хэкӀащ, зэпыщӀыкӀын къыфӀэщӀри.  ӀуэрыӀуатэ, фольклор

Псэр хэлъэтын

1.

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: die, give up the ghost
     Урысыбзэ: умереть, испустить дух
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

2.

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: be scared to death
     Урысыбзэ: до смерти перепугаться.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Псэр хэудын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: shake the soul out of sb
     Урысыбзэ: вытряхнуть душу из кого-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Псэр хэхын

1.

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: kill
     Урысыбзэ: умертвить
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

2.

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: inspire fear, frighten
     Урысыбзэ: нагнать страху.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Псэр хэчын

1.

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: kill
     Урысыбзэ: умертвить
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Хьэрып къуажэм жэщым къакӀуэрт дыгъужь гуэр, ЩелӀхэр шыхэр жэщым, Мэлхэм хечыр псэр. КӀуащ БетӀал

2.

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: inspire fear, frighten
     Урысыбзэ: нагнать страху.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Псэр хегъэчын зыгуэрым щхьэкӀэ

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: give your life for sb’s sake
     Урысыбзэ: отдать жизнь ради кого-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

[И] псэр хьэршым кӀуэжын (кӀуэн)

1.

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: die, give up the ghost
     Урысыбзэ: умереть, испустить дух
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

2.

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: be scared to death
     Урысыбзэ: до смерти перепугаться.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Чачэ и псэр хьэршым кӀуэжауэ кӀэзызу щытт. КӀыщокъуэ Алим

Псэр хьэхун

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: enchant the soul
     Урысыбзэ: чаровать душу.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Псэр щынэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: die, give up the ghost
     Урысыбзэ: умереть, испустить дух
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     - Уи лӀыгъэр хурикъумэ, зи сэбэп къокӀыжын абы къыщыбгъуэтынущ, - къыжриӀэри лӀыжьым и псэр щинащ. Адыгэ таурыхъхэр, сборник

2.

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: be scared to death
     Урысыбзэ: до смерти перепугаться.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Псэр щӀэхъуэпсын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: your soul strives for sb or sth
     Урысыбзэ: стремиться к кому-чему-л. душой.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Псэр ӀукӀын

1.

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: die, give up the ghost
     Урысыбзэ: умереть, испустить дух
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

2.

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: be scared to death
     Урысыбзэ: до смерти перепугаться.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Сэримэ, и псэр ӀукӀауэ, зыщӀихъумэжащ, Тембот и нитӀыр къихуу щхьэгъубжэмкӀэ плъэрт. КӀыщокъуэ Алим

Псэр Ӏулъэтын

1.

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: die, give up the ghost
     Урысыбзэ: умереть, испустить дух
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Лацэ и псэр Ӏулъэтауэ Гуэнэщ кӀыфӀым щӀолъэдэж. ЩоджэнцӀыкӀу Алий

2.

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: be scared to death
     Урысыбзэ: до смерти перепугаться.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Псэр Ӏуудын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: to instill fear in sb, make sb afraid (literally: take away sb’s soul)
     Урысыбзэ: нагнать страху на кого-л. (букв. лишить души кого-л., отнять душу у кого-л.).
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Жэгъуэгъужьхэм.. Ӏудудакъэ я псэр, щӀедгъэхьакъэ я щхьэр! МакъыщӀэхэр, сборник

Псэр Ӏухын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: to instill fear in sb, make sb afraid (literally: take away sb’s soul)
     Урысыбзэ: нагнать страху на кого-л. (букв. лишить души кого-л., отнять душу у кого-л.).
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Псибл Ӏутын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: be physically very strong
     Урысыбзэ: быть физически очень крепким.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     [МэзылӀым:] - Тхьэ пхузоӀуэр Псибл Ӏутами [Джэримэс] зы къэмынэу къыӀусхынкӀэ. Акъсырэ Залымхъан

псэ быдагъ

  Мыхьэнэ: Псэ быдэ псалъэм къытекӀа щыӀэцӀэ.
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: stamina, perserverence, robustness, strength (of the organism)
     Урысыбзэ: живучесть; крепость (организма)
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

псэ быдэ

  Мыхьэнэ: Куэдрэ псэу, куэдым къела; гъащӀэ кӀыхь зиӀэ.
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: robust, strong, perservering
     Урысыбзэ: живучий; крепкий
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Джэдум хуэдэу псэ быдэ Дымок и гъащӀэр ебгъэухыну гугъут. Къэбэрдей, альманах

псэ махагъэ

  Мыхьэнэ: Псэ махэ псалъэм къытекӀа щыӀэцӀэ.
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: physical weakness, sickliness
     Урысыбзэ: физическая слабость; болезненность
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

псэ махэ

  Мыхьэнэ: Къарууншэ, быдагъ зыхэмыпъ, гуащӀэ мащӀэ.
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: physically weak, sickly
        Хъыджэбз цӀыкӀу псэ махэ. a sickly girl
     Урысыбзэ: физически слабый; болезненный
        Хъыджэбз цӀыкӀу псэ махэ. Физически слабая девочка
  Псалъэ зэпхахэр:
     Хъыджэбз цӀыкӀу псэ махэ.
  Щапхъэхэр:

псэ хьэлэл

  Мыхьэнэ: Гуапэ, гущӀэгъу зыхэлъ.
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ:  sincere, kind-hearted
        ЦӀыху псэ хьэлэл. A kind-hearted man
     Урысыбзэ: душевный, добросердечный
        ЦӀыху псэ хьэлэл. Добросердечный человек
  Псалъэ зэпхахэр:
     ЦӀыху псэ хьэлэл.
  Щапхъэхэр:

БИБЛИОГРАФИЕ

Библиографием еплъын