къэсын
АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭМЫӀЭС
ЭТИМОЛОГИЕ
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ
- IPA [qʹɐ'sǝn]
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ
- къэ- + [с] + -ы + -н
СПРЯЖЕНЭ зэгъэзэхуэжын
Глагол лъэмыӏэс "къэсын"-м и спряженэ
Инфинитив (масдар) | |
---|---|
щыӀэныгъэ: | къэсын |
щымыӀэныгъэ: | къэмысын |
Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
---|---|---|---|---|---|---|
щыӀэныгъэ: | сыкъэсын | укъэсын | къэсын | дыкъэсын | фыкъэсын | къэсын(хэ) |
щымыӀэныгъэ: | сыкъэмысын | укъэмысын | къэмысын | дыкъэмысын | фыкъэмысын | къэмысын(хэ) |
унафэ наклоненэ | уэ | фэ |
---|---|---|
щыӀэныгъэ: | къэс! | фыкъэс! |
щымыӀэныгъэ: | укъэмыс! | фыкъэмыс! |
Ре-кӀэ унафэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
---|---|---|---|---|---|---|
щыӀэныгъэ: | сыкърес | укърес | кърес | дыкърес | фыкърес | кърес |
щымыӀэныгъэ: | сыкъремыс | укъремыс | къремыс | дыкъремыс | фыкъремыс | къремыс |
ЗэраӀуатэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
---|---|---|---|---|---|---|
ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъос(ыр) | укъос(ыр) | къос(ыр) | дыкъос(ыр) | фыкъос(ыр) | къос(хэ)(р) |
ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъэсыркъым | укъэсыркъым | къэсыркъым | дыкъэсыркъым | фыкъэсыркъым | къэсы(хэ)ркъым |
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: | сыкъэс(ыр)т | укъэс(ыр)т | къэс(ыр)т | дыкъэс(ыр)т | фыкъэс(ыр)т | къэс(ыр)т / къэсхэ(р)т |
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкъэс(ыр)тэкъым | укъэс(ыр)тэкъым | къэс(ыр)тэкъым | дыкъэс(ыр)тэкъым | фыкъэс(ыр)тэкъым | къэс(ыр)тэкъым / къэсхэ(р)тэкъым |
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыкъэсащ | укъэсащ | къэсащ | дыкъэсащ | фыкъэсащ | къэса(хэ)щ |
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкъэсакъым | укъэсакъым | къэсакъым | дыкъэсакъым | фыкъэсакъым | къэса(хэ)къым |
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: | сыкъэсат | укъэсат | къэсат | дыкъэсат | фыкъэсат | къэса(хэ)т |
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкъэсатэкъым | укъэсатэкъым | къэсатэкъым | дыкъэсатэкъым | фыкъэсатэкъым | къэса(хэ)тэкъым |
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъэсыгъащ | укъэсыгъащ | къэсыгъащ | дыкъэсыгъащ | фыкъэсыгъащ | къэсыгъа(хэ)щ |
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъэсыгъакъым | укъэсыгъакъым | къэсыгъакъым | дыкъэсыгъакъым | фыкъэсыгъакъым | къэсыгъа(хэ)къым |
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъэсыгъат | укъэсыгъат | къэсыгъат | дыкъэсыгъат | фыкъэсыгъат | къэсыгъа(хэ)т |
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъэсыгъатэкъым | укъэсыгъатэкъым | къэсыгъатэкъым | дыкъэсыгъатэкъым | фыкъэсыгъатэкъым | къэсыгъа(хэ)тэкъым |
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: | сыкъэсщ | укъэсщ | къэсщ | дыкъэсщ | фыкъэсщ | къэс(хэ)щ |
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: | сыкъэскъым | укъэскъым | къэскъым | дыкъэскъым | фыкъэскъым | къэс(хэ)къым |
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: | сыкъэст | укъэст | къэст | дыкъэст | фыкъэст | къэс(хэ)т |
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: | сыкъэстэкъым | укъэстэкъым | къэстэкъым | дыкъэстэкъым | фыкъэстэкъым | къэс(хэ)тэкъым |
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъэсынщ | укъэсынщ | къэсынщ | дыкъэсынщ | фыкъэсынщ | къэсын(хэ)щ |
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъэсынкъым | укъэсынкъым | къэсынкъым | дыкъэсынкъым | фыкъэсынкъым | къэсын(хэ)къым |
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъэсынущ | укъэсынущ | къэсынущ | дыкъэсынущ | фыкъэсынущ | къэсыну(хэ)щ |
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъэсынукъым | укъэсынукъым | къэсынукъым | дыкъэсынукъым | фыкъэсынукъым | къэсыну(хэ)къым |
ЗэрыупщӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
---|---|---|---|---|---|---|
ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъэсрэ | укъэсрэ | къэсрэ | дыкъэсрэ | фыкъэсрэ | къэс(хэ)рэ |
ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъэсыркъэ | укъэсыркъэ | къэсыркъэ | дыкъэсыркъэ | фыкъэсыркъэ | къэсыркъэ / къэсхэркъэ |
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: | сыкъэс(ыр)т | укъэс(ыр)т | къэс(ыр)т | дыкъэс(ыр)т | фыкъэс(ыр)т | къэс(ыр)т / къэсхэ(р)т |
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкъэс(ыр)тэкъэ | укъэс(ыр)тэкъэ | къэс(ыр)тэкъэ | дыкъэс(ыр)тэкъэ | фыкъэс(ыр)тэкъэ | къэс(ыр)тэкъэ / къэсхэ(р)тэкъэ |
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыкъэса | укъэса | къэса | дыкъэса | фыкъэса | къэса(хэ) |
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкъэсакъэ | укъэсакъэ | къэсакъэ | дыкъэсакъэ | фыкъэсакъэ | къэса(хэ)къэ |
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: | сыкъэсат | укъэсат | къэсат | дыкъэсат | фыкъэсат | къэса(хэ)т |
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкъэсатэкъэ | укъэсатэкъэ | къэсатэкъэ | дыкъэсатэкъэ | фыкъэсатэкъэ | къэса(хэ)тэкъэ |
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъэсыгъа | укъэсыгъа | къэсыгъа | дыкъэсыгъа | фыкъэсыгъа | къэсыгъа(хэ) |
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъэсыгъакъэ | укъэсыгъакъэ | къэсыгъакъэ | дыкъэсыгъакъэ | фыкъэсыгъакъэ | къэсыгъа(хэ)къэ |
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъэсыгъат | укъэсыгъат | къэсыгъат | дыкъэсыгъат | фыкъэсыгъат | къэсыгъа(хэ)т |
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкъэсыгъатэкъэ | укъэсыгъатэкъэ | къэсыгъатэкъэ | дыкъэсыгъатэкъэ | фыкъэсыгъатэкъэ | къэсыгъа(хэ)тэкъэ |
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: | сыкъэс | укъэс | къэс | дыкъэс | фыкъэс | къэс(хэ) |
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: | сыкъэскъэ | укъэскъэ | къэскъэ | дыкъэскъэ | фыкъэскъэ | къэс(хэ)къэ |
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: | сыкъэст | укъэст | къэст | дыкъэст | фыкъэст | къэс(хэ)т |
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: | сыкъэстэкъэ | укъэстэкъэ | къэстэкъэ | дыкъэстэкъэ | фыкъэстэкъэ | къэс(хэ)тэкъэ |
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъэсын | укъэсын | къэсын | дыкъэсын | фыкъэсын | къэсын(хэ) |
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъэсынкъэ | укъэсынкъэ | къэсынкъэ | дыкъэсынкъэ | фыкъэсынкъэ | къэсын(хэ)къэ |
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъэсыну | укъэсыну | къэсыну | дыкъэсыну | фыкъэсыну | къэсыну(хэ) |
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъэсынукъэ | укъэсынукъэ | къэсынукъэ | дыкъэсынукъэ | фыкъэсынукъэ | къэсыну(хэ)къэ |
условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
---|---|---|---|---|---|---|
ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъэсмэ | укъэсмэ | къэсмэ | дыкъэсмэ | фыкъэсмэ | къэс(хэ)мэ |
ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъэмысмэ | укъэмысмэ | къэмысмэ | дыкъэмысмэ | фыкъэмысмэ | къэмыс(хэ)мэ |
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыкъэсамэ | укъэсамэ | къэ{{{псалъэпкъ2}}}амэ | дыкъэсамэ | фыкъэсамэ | къэса(хэ)мэ |
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкъэмысамэ | укъэмысамэ | къэмысамэ | дыкъэмысамэ | фыкъэмысамэ | къэмыса(хэ)мэ |
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | сыкъэсыгъамэ | укъэсыгъамэ | къэсыгъамэ | дыкъэсыгъамэ | фыкъэсыгъамэ | къэсыгъа(хэ)мэ |
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкъэмысыгъамэ | укъэмысыгъамэ | къэмысыгъамэ | дыкъэмысыгъамэ | фыкъэмысыгъамэ | къэмысыгъа(хэ)мэ |
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъэсынмэ | укъэсынмэ | къэсынмэ | дыкъэсынмэ | фыкъэсынмэ | къэсын(хэ)мэ |
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъэмысынмэ | укъэмысынмэ | къэмысынмэ | дыкъэмысынмэ | фыкъэмысынмэ | къэмысын(хэ)мэ |
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъэсынумэ | укъэсынумэ | къэсынумэ | дыкъэсынумэ | фыкъэсынумэ | къэсыну(хэ)мэ |
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъэмысынумэ | укъэмысынумэ | къэмысынумэ | дыкъэмысынумэ | фыкъэмысынумэ | къэмысыну(хэ)мэ |
условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
---|---|---|---|---|---|---|
ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъэстэмэ | укъэстэмэ | къэстэмэ | дыкъэстэмэ | фыкъэстэмэ | къэс(хэ)тэмэ |
ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъэмыстэмэ | укъэмыстэмэ | къэмыстэмэ | дыкъэмыстэмэ | фыкъэмыстэмэ | къэмыс(хэ)тэмэ |
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыкъэсатэмэ | укъэсатэмэ | къэсатэмэ | дыкъэсатэмэ | фыкъэсатэмэ | къэса(хэ)тэмэ |
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкъэмысатэмэ | укъэмысатэмэ | къэмысатэмэ | дыкъэмысатэмэ | фыкъэмысатэмэ | къэмыса(хэ)тэмэ |
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | сыкъэсыгъатэмэ | укъэсыгъатэмэ | къэсыгъатэмэ | дыкъэсыгъатэмэ | фыкъэсыгъатэмэ | къэсыгъа(хэ)тэмэ |
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкъэмысыгъатэмэ | укъэмысыгъатэмэ | къэмысыгъатэмэ | дыкъэмысыгъатэмэ | фыкъэмысыгъатэмэ | къэмысыгъа(хэ)тэмэ |
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъэсынтэмэ | укъэсынтэмэ | къэсынтэмэ | дыкъэсынтэмэ | фыкъэсынтэмэ | къэсын(хэ)тэмэ |
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъэмысынтэмэ | укъэмысынтэмэ | къэмысынтэмэ | дыкъэмысынтэмэ | фыкъэмысынтэмэ | къэмысын(хэ)тэмэ |
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъэсынутэмэ | укъэсынутэмэ | къэсынутэмэ | дыкъэсынутэмэ | фыкъэсынутэмэ | къэсыну(хэ)тэмэ |
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъэмысынутэмэ | укъэмысынутэмэ | къэмысынутэмэ | дыкъэмысынутэмэ | фыкъэмысынутэмэ | къэмысыну(хэ)тэмэ |
сослагательнэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
---|---|---|---|---|---|---|
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъэсынт | укъэсынт | къэсынт | дыкъэсынт | фыкъэсынт | къэсын(хэ)т |
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъэсынтэкъым | укъэсынтэкъым | къэсынтэкъым | дыкъэсынтэкъым | фыкъэсынтэкъым | къэсын(хэ)тэкъым |
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъэсынут | укъэсынут | къэсынут | дыкъэсынут | фыкъэсынут | къэсыну(хэ)т |
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъэсынутэкъым | укъэсынутэкъым | къэсынутэкъым | дыкъэсынутэкъым | фыкъэсынутэкъым | къэсыну(хэ)тэкъым |
уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
---|---|---|---|---|---|---|
ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъэсми | укъэсми | къэсми | дыкъэсми | фыкъэсми | къэс(хэ)ми |
ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъэмысми | укъэмысми | къэмысми | дыкъэмысми | фыкъэмысми | къэмыс(хэ)ми |
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыкъэсами | укъэсами | къэсами | дыкъэсами | фыкъэсами | къэса(хэ)ми |
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкъэмысами | укъэмысами | къэмысами | дыкъэмысами | фыкъэмысами | къэмыса(хэ)ми |
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | сыкъэсыгъами | укъэсыгъами | къэсыгъами | дыкъэсыгъами | фыкъэсыгъами | къэсыгъа(хэ)ми |
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкъэмысыгъами | укъэмысыгъами | къэмысыгъами | дыкъэмысыгъами | фыкъэмысыгъами | къэмысыгъа(хэ)ми |
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъэсынми | укъэсынми | къэсынми | дыкъэсынми | фыкъэсынми | къэсын(хэ)ми |
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъэмысынми | укъэмысынми | къэмысынми | дыкъэмысынми | фыкъэмысынми | къэмысын(хэ)ми |
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъэсынуми | укъэсынуми | къэсынуми | дыкъэсынуми | фыкъэсынуми | къэсыну(хэ)ми |
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъэмысынуми | укъэмысынуми | къэмысынуми | дыкъэмысынуми | фыкъэмысынуми | къэмысыну(хэ)ми |
уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
---|---|---|---|---|---|---|
ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъэстэми | укъэстэми | къэстэми | дыкъэстэми | фыкъэстэми | къэс(хэ)тэми |
ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъэмыстэми | укъэмыстэми | къэмыстэми | дыкъэмыстэми | фыкъэмыстэми | къэмыс(хэ)тэми |
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыкъэсатэми | укъэсатэми | къэсатэми | дыкъэсатэми | фыкъэсатэми | къэса(хэ)тэми |
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкъэмысатэми | укъэмысатэми | къэмысатэми | дыкъэмысатэми | фыкъэмысатэми | къэмыса(хэ)тэми |
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | сыкъэсыгъатэми | укъэсыгъатэми | къэсыгъатэми | дыкъэсыгъатэми | фыкъэсыгъатэми | къэсыгъа(хэ)тэми |
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкъэмысыгъатэми | укъэмысыгъатэми | къэмысыгъатэми | дыкъэмысыгъатэми | фыкъэмысыгъатэми | къэмысыгъа(хэ)тэми |
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъэсынтэми | укъэсынтэми | къэсынтэми | дыкъэсынтэми | фыкъэсынтэми | къэсын(хэ)тэми |
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъэмысынтэми | укъэмысынтэми | къэмысынтэми | дыкъэмысынтэми | фыкъэмысынтэми | къэмысын(хэ)тэми |
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъэсынутэми | укъэсынутэми | къэсынутэми | дыкъэсынутэми | фыкъэсынутэми | къэсыну(хэ)тэми |
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъэмысынутэми | укъэмысынутэми | къэмысынутэми | дыкъэмысынутэми | фыкъэмысынутэми | къэмысыну(хэ)тэми |
гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
---|---|---|---|---|---|---|
щыӀэныгъэ: | сыкъэсаи | укъэсаи | къэсаи | дыкъэсаи | фыкъэсаи | къэсаи |
щымыӀэныгъэ: | сыкъэмысаи | укъэмысаи | къэмысаи | дыкъэмысаи | фыкъэмысаи | къэмысаи |
фӀэфӀыныгъэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
---|---|---|---|---|---|---|
щыӀэныгъэ: | сыкъэсащэрэт | укъэсащэрэт | къэсащэрэт | дыкъэсащэрэт | фыкъэсащэрэт | къэсащэрэт |
щымыӀэныгъэ: | сыкъэмысащэрэт | укъэмысащэрэт | къэмысащэрэт | дыкъэмысащэрэт | фыкъэмысащэрэт | къэмысащэрэт |
шэч къытехьэныгъэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
---|---|---|---|---|---|---|
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | сыкъэсагъэнщ | укъэсагъэнщ | къэсагъэнщ | дыкъэсагъэнщ | фыкъэсагъэнщ | къэсагъэнщ |
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | сыкъэсагъэнкъым | укъэсагъэнкъым | къэсагъэнкъым | дыкъэсагъэнкъым | фыкъэсагъэнкъым | къэсагъэнкъым |
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | сыкъэсагъэнт | укъэсагъэнт | къэсагъэнт | дыкъэсагъэнт | фыкъэсагъэнт | къэсагъэнт |
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | сыкъэсагъэнтэкъым | укъэсагъэнтэкъым | къэсагъэнтэкъым | дыкъэсагъэнтэкъым | фыкъэсагъэнтэкъым | къэсагъэнтэкъым |
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | сыкъэсагъэн | укъэсагъэн | къэсагъэн | дыкъэсагъэн | фыкъэсагъэн | къэсагъэн |
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | сыкъэсагъэнкъэ | укъэсагъэнкъэ | къэсагъэнкъэ | дыкъэсагъэнкъэ | фыкъэсагъэнкъэ | къэсагъэнкъэ |
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | сыкъэсагъэнт | укъэсагъэнт | къэсагъэнт | дыкъэсагъэнт | фыкъэсагъэнт | къэсагъэнт |
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | сыкъэсагъэнтэкъэ | укъэсагъэнтэкъэ | къэсагъэнтэкъэ | дыкъэсагъэнтэкъэ | фыкъэсагъэнтэкъэ | къэсагъэнтэкъэ |
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | сыкъэсагъэнс | укъэсагъэнс | къэсагъэнс | дыкъэсагъэнс | фыкъэсагъэнс | къэсагъэнс |
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | сыкъэсагъэнукъым | укъэсагъэнукъым | къэсагъэнукъым | дыкъэсагъэнукъым | фыкъэсагъэнукъым | къэсагъэнукъым |
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | сыкъэсагъэнут | укъэсагъэнут | къэсагъэнут | дыкъэсагъэнут | фыкъэсагъэнут | къэсагъэнут |
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | сыкъэсагъэнутэкъым | укъэсагъэнутэкъым | къэсагъэнутэкъым | дыкъэсагъэнутэкъым | фыкъэсагъэнутэкъым | къэсагъэнутэкъым |
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | сыкъэсагъэну | укъэсагъэну | къэсагъэну | дыкъэсагъэну | фыкъэсагъэну | къэсагъэну |
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | сыкъэсагъэнукъэ | укъэсагъэнукъэ | къэсагъэнукъэ | дыкъэсагъэнукъэ | фыкъэсагъэнукъэ | къэсагъэнукъэ |
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | сыкъэсагъэнут | укъэсагъэнут | къэсагъэнут | дыкъэсагъэнут | фыкъэсагъэнут | къэсагъэнут |
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | сыкъэсагъэнутэкъэ | укъэсагъэнутэкъэ | къэсагъэнутэкъэ | дыкъэсагъэнутэкъэ | фыкъэсагъэнутэкъэ | къэсагъэнутэкъэ |
Причастиехэр | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
---|---|---|---|---|---|---|
Зылэжь (субъектнэ) причастие | ||||||
ит зэман - щыӀэныгъэ | сыкъэс | укъэс | къэс | дыкъэс | фыкъэс | къэс(хэ) |
ит зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъэмыс | укъэмыс | къэмыс | дыкъэмыс | фыкъэмыс | къэмыс(хэ) |
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыкъэса | укъэса | къэса | дыкъэса | фыкъэса | къэса(хэ) |
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъэмыса | укъэмыса | къэмыса | дыкъэмыса | фыкъэмыса | къэмыса(хэ) |
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыкъэсыгъа | укъэсыгъа | къэсыгъа | дыкъэсыгъа | фыкъэсыгъа | къэсыгъа(хэ) |
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъэмысыгъа | укъэмысыгъа | къэмысыгъа | дыкъэмысыгъа | фыкъэмысыгъа | къэмысыгъа(хэ) |
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | сыкъэсын | укъэсын | къэсын | дыкъэсын | фыкъэсын | къэсын(хэ) |
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъэмысын | укъэмысын | къэмысын | дыкъэмысын | фыкъэмысын | къэмысын(хэ) |
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | сыкъэсыну | укъэсыну | къэсыну | дыкъэсыну | фыкъэсыну | къэсыну(хэ) |
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъэмысыну | укъэмысыну | къэмысыну | дыкъэмысыну | фыкъэмысыну | къэмысыну(хэ) |
Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие | ||||||
ит зэман - щыӀэныгъэ | сыкъызэрыс | укъызэрыс | къызэрыс | дыкъызэрыс | фыкъызэрыс | къызэрыс(хэ) |
ит зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъызэрымыс | укъызэрымыс | къызэрымыс | дыкъызэрымыс | фыкъызэрымыс | къызэрымыс(хэ) |
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыкъызэрыса | укъызэрыса | къызэрыса | дыкъызэрыса | фыкъызэрыса | къызэрыса(хэ) |
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъызэрымыса | укъызэрымыса | къызэрымыса | дыкъызэрымыса | фыкъызэрымыса | къызэрымыса(хэ) |
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыкъызэрысыгъа | укъызэрысыгъа | къызэрысыгъа | дыкъызэрысыгъа | фыкъызэрысыгъа | къызэрысыгъа(хэ) |
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъызэрымысыгъа | укъызэрымысыгъа | къызэрымысыгъа | дыкъызэрымысыгъа | фыкъызэрымысыгъа | къызэрымысыгъа(хэ) |
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | сыкъызэрысын | укъызэрысын | къызэрысын | дыкъызэрысын | фыкъызэрысын | къызэрысын(хэ) |
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъызэрымысын | укъызэрымысын | къызэрымысын | дыкъызэрымысын | фыкъызэрымысын | къызэрымысын(хэ) |
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | сыкъызэрысыну | укъызэрысыну | къызэрысыну | дыкъызэрысыну | фыкъызэрысыну | къызэрысыну(хэ) |
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъызэрымысыну | укъызэрымысыну | къызэрымысыну | дыкъызэрымысыну | фыкъызэрымысыну | къызэрымысыну(хэ) |
Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие | ||||||
ит зэман - щыӀэныгъэ | сыкъыщыс | укъыщыс | къыщыс | дыкъыщыс | фыкъыщыс | къыщыс(хэ) |
ит зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъыщымыс | укъыщымыс | къыщымыс | дыкъыщымыс | фыкъыщымыс | къыщымыс(хэ) |
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыкъыщыса | укъыщыса | къыщыса | дыкъыщыса | фыкъыщыса | къыщыса(хэ) |
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъыщымыса | укъыщымыса | къыщымыса | дыкъыщымыса | фыкъыщымыса | къыщымыса(хэ) |
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыкъыщысыгъа | укъыщысыгъа | къыщысыгъа | дыкъыщысыгъа | фыкъыщысыгъа | къыщысыгъа(хэ) |
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъыщымысыгъа | укъыщымысыгъа | къыщымысыгъа | дыкъыщымысыгъа | фыкъыщымысыгъа | къыщымысыгъа(хэ) |
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыкъыщысын | укъыщысын | къыщысын | дыкъыщысын | фыкъыщысын | къыщысын(хэ) |
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъыщымысын | укъыщымысын | къыщымысын | дыкъыщымысын | фыкъыщымысын | къыщымысын(хэ) |
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыкъыщысыну | укъыщысыну | къыщысыну | дыкъыщысыну | фыкъыщысыну | къыщысыну(хэ) |
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъыщымысыну | укъыщымысыну | къыщымысыну | дыкъыщымысыну | фыкъыщымысыну | къыщымысыну(хэ) |
ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие | ||||||
ит зэман - щыӀэныгъэ | сыкъыздэс | укъыздэс | къыздэс | дыкъыздэс | фыкъыздэс | къыздэс(хэ) |
ит зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъыздэмыс | укъыздэмыс | къыздэмыс | дыкъыздэмыс | фыкъыздэмыс | къыздэмыс(хэ) |
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыкъыздэса | укъыздэса | къыздэса | дыкъыздэса | фыкъыздэса | къыздэса(хэ) |
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъыздэмыса | укъыздэмыса | къыздэмыса | дыкъыздэмыса | фыкъыздэмыса | къыздэмыса(хэ) |
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыкъыздэсыгъа | укъыздэсыгъа | къыздэсыгъа | дыкъыздэсыгъа | фыкъыздэсыгъа | къыздэсыгъа(хэ) |
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъыздэмысыгъа | укъыздэмысыгъа | къыздэмысыгъа | дыкъыздэмысыгъа | фыкъыздэмысыгъа | къыздэмысыгъа(хэ) |
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыкъыздэсын | укъыздэсын | къыздэсын | дыкъыздэсын | фыкъыздэсын | къыздэсын(хэ) |
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъыздэмысын | укъыздэмысын | къыздэмысын | дыкъыздэмысын | фыкъыздэмысын | къыздэмысын(хэ) |
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыкъыздэсыну | укъыздэсыну | къыздэсыну | дыкъыздэсыну | фыкъыздэсыну | къыздэсыну(хэ) |
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъыздэмысыну | укъыздэмысыну | къыздэмысыну | дыкъыздэмысыну | фыкъыздэмысыну | къыздэмысыну(хэ) |
Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие | ||||||
ит зэман - щыӀэныгъэ | сыкъыщӀэс | укъыщӀэс | къыщӀэс | дыкъыщӀэс | фыкъыщӀэс | къыщӀэс(хэ) |
ит зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъыщӀэмыс | укъыщӀэмыс | къыщӀэмыс | дыкъыщӀэмыс | фыкъыщӀэмыс | къыщӀэмыс(хэ) |
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыкъыщӀэса | укъыщӀэсӀэса | къыщӀэса | дыкъыщӀэса | фыкъыщӀэса | къыщӀэса(хэ) |
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъыщӀэмыса | укъыщӀэмыса | къыщӀэмыса | дыкъыщӀэмыса | фыкъыщӀэмыса | къыщӀэмыса(хэ) |
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыкъыщӀэсыгъа | укъыщӀэсыгъа | къыщӀэсыгъа | дыкъыщӀэсыгъа | фыкъыщӀэсыгъа | къыщӀэсыгъа(хэ) |
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъыщӀэмысыгъа | укъыщӀэмысыгъа | къыщӀэмысыгъа | дыкъыщӀэмысыгъа | фыкъыщӀэмысыгъа | къыщӀэмысыгъа(хэ) |
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыкъыщӀэсын | укъыщӀэсын | къыщӀэсын | дыкъыщӀэсын | фыкъыщӀэсын | къыщӀэсын(хэ) |
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъыщӀэмысын | укъыщӀэмысын | къыщӀэмысын | дыкъыщӀэмысын | фыкъыщӀэмысын | къыщӀэмысын(хэ) |
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыкъыщӀэсыну | укъыщӀэсыну | къыщӀэсыну | дыкъыщӀэсыну | фыкъыщӀэсыну | къыщӀэсыну(хэ) |
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъыщӀэмысыну | укъыщӀэмысыну | къыщӀэмысыну | дыкъыщӀэмысыну | фыкъыщӀэмысыну | къыщӀэмысыну(хэ) |
Деепричастиехэр | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
---|---|---|---|---|---|---|
ит зэман - щыӀэныгъэ | сыкъэсу | укъэсу | къэсу | дыкъэсу | фыкъэсу | къэс(хэ)у |
ит зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъэмысу | укъэмысу | къэмысу | дыкъэмысу | фыкъэмысу | къэмыс(хэ)у |
блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыкъэсауэ | укъэсауэ | къэсауэ | дыкъэсауэ | фыкъэсауэ | къэсауэ / къэсахэу |
блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъэмысауэ | укъэмысауэ | къэмысауэ | дыкъэмысауэ | фыкъэмысауэ | къэмысауэ / къэмысахэу |
-урэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ | сыкъэсурэ | укъэсурэ | къэсурэ | дыкъэсурэ | фыкъэсурэ | къэс(хэ)урэ |
-урэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ | сыкъэмысурэ | укъэмысурэ | къэмысурэ | дыкъэмысурэ | фыкъэмысурэ | къэмыс(хэ)урэ |
-ы-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
---|---|---|---|---|
Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
Именительнэ: | [с] | [с]ыр | -- | [с]хэр |
Эргативнэ: | [с] | [с]ым | -- | [с]хэм |
Послеложнэ: | [с]кӀэ | [с]ымкӀэ | [с]хэкӀэ | [с]хэмкӀэ |
Обстоятельственнэ: | [с]у | [с]ырауэ | [с]хэу | [с]хэрауэ |
-а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
---|---|---|---|---|
Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
Именительнэ: | [с]а | [с]ар | -- | [с]ахэр |
Эргативнэ: | [с]а | [с]ам | -- | [с]ахэм |
Послеложнэ: | [с]акӀэ | [с]амкӀэ | [с]ахэкӀэ | [с]ахэмкӀэ |
Обстоятельственнэ: | [с]ауэ | [с]арауэ | [с]ахэу | [с]ахэрауэ |
-ын-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
---|---|---|---|---|
Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
Именительнэ: | [с]ын | [с]ыныр | -- | [с]ынхэр |
Эргативнэ: | [с]ын | [с]ыным | -- | [с]ынхэм |
Послеложнэ: | [с]ынкӀэ | [с]ынымкӀэ | [с]ынхэкӀэ | [с]ынхэмкӀэ |
'Обстоятельственнэ: | [с]ыну | [с]ынырауэ | [с]ынхэу | [с]ынхэрауэ |
-ыну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
---|---|---|---|---|
Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
Именительнэ: | [с]ыну | [с]ынур | -- | [с]ынухэр |
Эргативнэ: | [с]ыну | [с]ынум | -- | [с]ынухэм |
Послеложнэ: | [с]ынукӀэ | [с]ынумкӀэ | [с]ынухэкӀэ | [с]ынухэмкӀэ |
Обстоятельственнэ: | [с]ынууэ | [с]ынурауэ | [с]ынухэу | [с]ынухэрауэ |
МЫХЬЭНЭ
- КъэкӀуэн, къэхутэн.
- Къэблэгъэн, къэунэхун, къэкӀуэн (зэман, пӀалъэ сыт хуэдэхэр).
- ЛъэӀэсын, щӀэуэн, нэблэгъэн.
ЩАПХЪЭХЭР
- Ар [Мурат] ятӀэ куум щыхэувэм зэуэ къэуӀэбжьащ: ятӀэр и лъэкӀэным къэсырт. Къэбэрдей, альманах
Зэреджэ тхылъхэм къраха щапхъэхэр
Адыгэбзэ, Гугъуэт Л. Т., Зэхъуэхъу Л. Хь, | «Эльбрус» тхылъ тедзапӀэ, Налшык, 1984 | нап. 83 |
---|---|---|
адыгэбзэ | урысыбзэ/русский | инджылыбзэ/English |
Гъэмахуэр къос. | Лето начинается. | Summer is arriving. |
нап. 104 | ||
Гъатхэр къосри, удзхэр къокӀ. | Наступает весна, травы растут. | Spring arrives, the plants are growing. |
ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
- Шухэр Бахъсэн къэсащ.
- Гъатхэр къэсын.
- Гъуэлъыжыгъуэр къэсын.
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
- къэсын: 1. come, arrive (here) 2. approach, arrive (time) 3. ret to, reach a level or place
- Шухэр Бахъсэн къэсащ: the horsemen reached Baksan.
- Гъатхэр къэсын: arrive, come (spring)
- Гъуэлъыжыгъуэр къэсын: arrive, come (bedtime)
УРЫСЫБЗЭ
- къэсын: 1. прибывать (сюда) 2. приближаться, наступать (о времени) 3. доходить, достигать до какого-л. уровня, места
- Шухэр Бахъсэн къэсащ: всадники добрались до Баксана
- Гъатхэр къэсын: наступить (весна)
- Гъуэлъыжыгъуэр къэсын: прийти (время спать)
псалъафэ зэпыщӀахэр
Къемэтыр къэсыху(н)кӀэ зэгъэзэхуэжын
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: until the Second Coming, till doomsday Урысыбзэ: до второго пришествия Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Къурмакъейм къэсын зэгъэзэхуэжын
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: be up to your neck (in work) Урысыбзэ: по горло иметь (например, работу) Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
ПӀалъэр къэсын зэгъэзэхуэжын
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: to expire, to reach, come to term (a deadline or end date) Урысыбзэ: настать – о сроке Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
[И] уахътыр къэсын зэгъэзэхуэжын
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: arrive (about one’s death), the hour of my death has come Урысыбзэ: прийти – о смерти Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Ӏупэм къэсын зэгъэзэхуэжын
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: escape one’s lips, slip out Урысыбзэ: быть готовым сорваться с языка Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
БИБЛИОГРАФИЕ