гуӏэн

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭМЫӀЭС

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

• IPA [gʷǝ'ʔɐn]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

• [гу] + [ӏ] + -э + -н

СПРЯЖЕНЭ

Глагол лъэмыӏэс "гуӏэн"-м и спряженэ

Инфинитив (масдар):
щыӀэныгъэ:	гуӏэн
щымыӀэныгъэ:	мыгуӏэн

Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыгуӏэн	угуӏэн	гуӏэн	дыгуӏэн	фыгуӏэн	гуӏэн(хэ)
щымыӀэныгъэ:	сымыгуӏэн	умыгуӏэн	мыгуӏэн	дымыгуӏэн	фымыгуӏэн	мыгуӏэн(хэ)

унафэ наклоненэ	уэ	фэ
щыӀэныгъэ:	гуӏэ!	фыгуӏэ!
щымыӀэныгъэ:	умыгуӏэ!	фымыгуӏэ!

Ре-кӀэ унафэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	срегуӏэ	урегуӏэ	ирегуӏэ	дрегуӏэ	фрегуӏэ	ирегуӏэ
щымыӀэныгъэ:	сремыгуӏэ	уремыгуӏэ	иремыгуӏэ	дремыгуӏэ	фремыгуӏэ	иремыгуӏэ

ЗэраӀуатэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	согуӏэ(р)	уогуӏэ(р)	мэгуӏэ(р)	догуӏэ(р)	фогуӏэ(р)	мэгуӏэ(хэ)(р)
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыгуӏэркъым	угуӏэркъым	гуӏэркъым	дыгуӏэркъым	фыгуӏэркъым	гуӏэ(хэ)ркъым
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	сыгуӏэ(р)т	угуӏэ(р)т	гуӏэ(р)т	дыгуӏэ(р)т	фыгуӏэ(р)т	гуӏэ(хэ)(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыгуӏэ(р)тэкъым	угуӏэ(р)тэкъым	гуӏэ(р)тэкъым	дыгуӏэ(р)тэкъым	фыгуӏэ(р)тэкъым	гуӏэ(хэ)(р)тэкъым
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыгуӏащ	угуӏащ	гуӏащ	дыгуӏащ	фыгуӏащ	гуӏа(хэ)щ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыгуӏакъым	угуӏакъым	гуӏакъым	дыгуӏакъым	фыгуӏакъым	гуӏа(хэ)къым
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	сыгуӏат	угуӏат	гуӏат	дыгуӏат	фыгуӏат	гуӏа(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыгуӏатэкъым	угуӏатэкъым	гуӏатэкъым	дыгуӏатэкъым	фыгуӏатэкъым	гуӏа(хэ)тэкъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	сыгуӏэгъащ	угуӏэгъащ	гуӏэгъащ	дыгуӏэгъащ	фыгуӏэгъащ	гуӏэгъа(хэ)щ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	сыгуӏэгъакъым	угуӏэгъакъым	гуӏэгъакъым	дыгуӏэгъакъым	фыгуӏэгъакъым	гуӏэгъа(хэ)къым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыгуӏэгъат	угуӏэгъат	гуӏэгъат	дыгуӏэгъат	фыгуӏэгъат	гуӏэгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыгуӏэгъатэкъым	угуӏэгъатэкъым	гуӏэгъатэкъым	дыгуӏэгъатэкъым	фыгуӏэгъатэкъым	гуӏэгъа(хэ)тэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	сыгуӏэщ	угуӏэщ	гуӏэщ	дыгуӏэщ	фыгуӏэщ	гуӏэ(хэ)щ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	сыгуӏэкъым	угуӏэкъым	гуӏэкъым	дыгуӏэкъым	фыгуӏэкъым	гуӏэ(хэ)къым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	сыгуӏэт	угуӏэт	гуӏэт	дыгуӏэт	фыгуӏэт	гуӏэ(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	сыгуӏэтэкъым	угуӏэтэкъым	гуӏэтэкъым	дыгуӏэтэкъым	фыгуӏэтэкъым	гуӏэ(хэ)тэкъым
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыгуӏэнщ	угуӏэнщ	гуӏэнщ	дыгуӏэнщ	фыгуӏэнщ	гуӏэн(хэ)щ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыгуӏэнкъым	угуӏэнкъым	гуӏэнкъым	дыгуӏэнкъым	фыгуӏэнкъым	гуӏэн(хэ)къым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыгуӏэнущ	угуӏэнущ	гуӏэнущ	дыгуӏэнущ	фыгуӏэнущ	гуӏэну(хэ)щ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыгуӏэнукъым	угуӏэнукъым	гуӏэнукъым	дыгуӏэнукъым	фыгуӏэнукъым	гуӏэну(хэ)къым

ЗэрыупщӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыгуӏэрэ	угуӏэрэ	гуӏэрэ	дыгуӏэрэ	фыгуӏэрэ	гуӏэ(хэ)рэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыгуӏэркъэ	угуӏэркъэ	гуӏэркъэ	дыгуӏэркъэ	фыгуӏэркъэ	гуӏэ(хэ)ркъэ
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	сыгуӏэ(р)т	угуӏэ(р)т	гуӏэ(р)т	дыгуӏэ(р)т	фыгуӏэ(р)т	гуӏэ(хэ)(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыгуӏэ(р)тэкъэ	угуӏэ(р)тэкъэ	гуӏэ(р)тэкъэ	дыгуӏэ(р)тэкъэ	фыгуӏэ(р)тэкъэ	гуӏэ(хэ)(р)тэкъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыгуӏа	угуӏа	гуӏа	дыгуӏа	фыгуӏа	гуӏа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыгуӏакъэ	угуӏакъэ	гуӏакъэ	дыгуӏакъэ	фыгуӏакъэ	гуӏа(хэ)къэ
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	сыгуӏат	угуӏат	гуӏат	дыгуӏат	фыгуӏат	гуӏа(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыгуӏатэкъэ	угуӏатэкъэ	гуӏатэкъэ	дыгуӏатэкъэ	фыгуӏатэкъэ	гуӏа(хэ)тэкъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	сыгуӏэгъа	угуӏэгъа	гуӏэгъа	дыгуӏэгъа	фыгуӏэгъа	гуӏэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	сыгуӏэгъакъэ	угуӏэгъакъэ	гуӏэгъакъэ	дыгуӏэгъакъэ	фыгуӏэгъакъэ	гуӏэгъа(хэ)къэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыгуӏэгъат	угуӏэгъат	гуӏэгъат	дыгуӏэгъат	фыгуӏэгъат	гуӏэгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыгуӏэгъатэкъэ	угуӏэгъатэкъэ	гуӏэгъатэкъэ	дыгуӏэгъатэкъэ	фыгуӏэгъатэкъэ	гуӏэгъа(хэ)тэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	сыгуӏэ	угуӏэ	гуӏэ	дыгуӏэ	фыгуӏэ	гуӏэ(хэ)
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	сыгуӏэкъэ	угуӏэкъэ	гуӏэкъэ	дыгуӏэкъэ	фыгуӏэкъэ	гуӏэ(хэ)къэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	сыгуӏэт	угуӏэт	гуӏэт	дыгуӏэт	фыгуӏэт	гуӏэ(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	сыгуӏэтэкъэ	угуӏэтэкъэ	гуӏэтэкъэ	дыгуӏэтэкъэ	фыгуӏэтэкъэ	гуӏэ(хэ)тэкъэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыгуӏэн	угуӏэн	гуӏэн	дыгуӏэн	фыгуӏэн	гуӏэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыгуӏэнкъэ	угуӏэнкъэ	гуӏэнкъэ	дыгуӏэнкъэ	фыгуӏэнкъэ	гуӏэн(хэ)къэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыгуӏэну	угуӏэну	гуӏэну	дыгуӏэну	фыгуӏэну	гуӏэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыгуӏэнукъэ	угуӏэнукъэ	гуӏэнукъэ	дыгуӏэнукъэ	фыгуӏэнукъэ	гуӏэну(хэ)къэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыгуӏэмэ	угуӏэмэ	гуӏэмэ	дыгуӏэмэ	фыгуӏэмэ	гуӏэ(хэ)мэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыгуӏэмэ	умыгуӏэмэ	мыгуӏэмэ	дымыгуӏэмэ	фымыгуӏэмэ	мыгуӏэ(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыгуӏамэ	угуӏамэ	гуӏамэ	дыгуӏамэ	фыгуӏамэ	гуӏа(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыгуӏамэ	умыгуӏамэ	мыгуӏамэ	дымыгуӏамэ	фымыгуӏамэ	мыгуӏа(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыгуӏэгъамэ	угуӏэгъамэ	гуӏэгъамэ	дыгуӏэгъамэ	фыгуӏэгъамэ	гуӏэгъа(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыгуӏэгъамэ	умыгуӏэгъамэ	мыгуӏэгъамэ	дымыгуӏэгъамэ	фымыгуӏэгъамэ	мыгуӏэгъа(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыгуӏэнмэ	угуӏэнмэ	гуӏэнмэ	дыгуӏэнмэ	фыгуӏэнмэ	гуӏэн(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыгуӏэнмэ	умыгуӏэнмэ	мыгуӏэнмэ	дымыгуӏэнмэ	фымыгуӏэнмэ	мыгуӏэн(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыгуӏэнумэ	угуӏэнумэ	гуӏэнумэ	дыгуӏэнумэ	фыгуӏэнумэ	гуӏэну(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыгуӏэнумэ	умыгуӏэнумэ	мыгуӏэнумэ	дымыгуӏэнумэ	фымыгуӏэнумэ	мыгуӏэну(хэ)мэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыгуӏэтэмэ	угуӏэтэмэ	гуӏэтэмэ	дыгуӏэтэмэ	фыгуӏэтэмэ	гуӏэ(хэ)тэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыгуӏэтэмэ	умыгуӏэтэмэ	мыгуӏэтэмэ	дымыгуӏэтэмэ	фымыгуӏэтэмэ	мыгуӏэ(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыгуӏатэмэ	угуӏатэмэ	гуӏатэмэ	дыгуӏатэмэ	фыгуӏатэмэ	гуӏа(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыгуӏатэмэ	умыгуӏатэмэ	мыгуӏатэмэ	дымыгуӏатэмэ	фымыгуӏатэмэ	мыгуӏа(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыгуӏэгъатэмэ	угуӏэгъатэмэ	гуӏэгъатэмэ	дыгуӏэгъатэмэ	фыгуӏэгъатэмэ	гуӏэгъа(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыгуӏэгъатэмэ	умыгуӏэгъатэмэ	мыгуӏэгъатэмэ	дымыгуӏэгъатэмэ	фымыгуӏэгъатэмэ	мыгуӏэгъа(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыгуӏэнтэмэ	угуӏэнтэмэ	гуӏэнтэмэ	дыгуӏэнтэмэ	фыгуӏэнтэмэ	гуӏэн(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыгуӏэнтэмэ	умыгуӏэнтэмэ	мыгуӏэнтэмэ	дымыгуӏэнтэмэ	фымыгуӏэнтэмэ	мыгуӏэн(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыгуӏэнутэмэ	угуӏэнутэмэ	гуӏэнутэмэ	дыгуӏэнутэмэ	фыгуӏэнутэмэ	гуӏэну(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыгуӏэнутэмэ	умыгуӏэнутэмэ	мыгуӏэнутэмэ	дымыгуӏэнутэмэ	фымыгуӏэнутэмэ	мыгуӏэну(хэ)тэмэ

сослагательнэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыгуӏэнт	угуӏэнт	гуӏэнт	дыгуӏэнт	фыгуӏэнт	гуӏэн(хэ)т
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыгуӏэнтэкъым	угуӏэнтэкъым	гуӏэнтэкъым	дыгуӏэнтэкъым	фыгуӏэнтэкъым	гуӏэн(хэ)тэкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыгуӏэнут	угуӏэнут	гуӏэнут	дыгуӏэнут	фыгуӏэнут	гуӏэну(хэ)т
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыгуӏэнутэкъым	угуӏэнутэкъым	гуӏэнутэкъым	дыгуӏэнутэкъым	фыгуӏэнутэкъым	гуӏэну(хэ)тэкъым

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыгуӏэми	угуӏэми	гуӏэми	дыгуӏэми	фыгуӏэми	гуӏэ(хэ)ми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыгуӏэми	умыгуӏэми	мыгуӏэми	дымыгуӏэми	фымыгуӏэми	мыгуӏэ(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыгуӏами	угуӏами	гуӏами	дыгуӏами	фыгуӏами	гуӏа(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыгуӏами	умыгуӏами	мыгуӏами	дымыгуӏами	фымыгуӏами	мыгуӏа(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыгуӏэгъами	угуӏэгъами	гуӏэгъами	дыгуӏэгъами	фыгуӏэгъами	гуӏэгъа(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыгуӏэгъами	умыгуӏэгъами	мыгуӏэгъами	дымыгуӏэгъами	фымыгуӏэгъами	мыгуӏэгъа(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыгуӏэнми	угуӏэнми	гуӏэнми	дыгуӏэнми	фыгуӏэнми	гуӏэн(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыгуӏэнми	умыгуӏэнми	мыгуӏэнми	дымыгуӏэнми	фымыгуӏэнми	мыгуӏэн(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыгуӏэнуми	угуӏэнуми	гуӏэнуми	дыгуӏэнуми	фыгуӏэнуми	гуӏэну(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыгуӏэнуми	умыгуӏэнуми	мыгуӏэнуми	дымыгуӏэнуми	фымыгуӏэнуми	мыгуӏэну(хэ)ми

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыгуӏэтэми	угуӏэтэми	гуӏэтэми	дыгуӏэтэми	фыгуӏэтэми	гуӏэ(хэ)тэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыгуӏэтэми	умыгуӏэтэми	мыгуӏэтэми	дымыгуӏэтэми	фымыгуӏэтэми	мыгуӏэ(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыгуӏатэми	угуӏатэми	гуӏатэми	дыгуӏатэми	фыгуӏатэми	гуӏа(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыгуӏатэми	умыгуӏатэми	мыгуӏатэми	дымыгуӏатэми	фымыгуӏатэми	мыгуӏа(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыгуӏэгъатэми	угуӏэгъатэми	гуӏэгъатэми	дыгуӏэгъатэми	фыгуӏэгъатэми	гуӏэгъа(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыгуӏэгъатэми	умыгуӏэгъатэми	мыгуӏэгъатэми	дымыгуӏэгъатэми	фымыгуӏэгъатэми	мыгуӏэгъа(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыгуӏэнтэми	угуӏэнтэми	гуӏэнтэми	дыгуӏэнтэми	фыгуӏэнтэми	гуӏэн(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыгуӏэнтэми	умыгуӏэнтэми	мыгуӏэнтэми	дымыгуӏэнтэми	фымыгуӏэнтэми	мыгуӏэн(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыгуӏэнутэми	угуӏэнутэми	гуӏэнутэми	дыгуӏэнутэми	фыгуӏэнутэми	гуӏэну(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыгуӏэнутэми	умыгуӏэнутэми	мыгуӏэнутэми	дымыгуӏэнутэми	фымыгуӏэнутэми	мыгуӏэну(хэ)тэми

гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыгуӏаи	угуӏаи	гуӏаи	дыгуӏаи	фыгуӏаи	гуӏаи
щымыӀэныгъэ:	сыгуӏакъыми	угуӏакъыми	гуӏакъыми	дыгуӏакъыми	фыгуӏакъыми	гуӏакъыми

фӀэфӀыныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыгуӏащэрэт	угуӏащэрэт	гуӏащэрэт	дыгуӏащэрэт	фыгуӏащэрэт	гуӏащэрэт
щымыӀэныгъэ:	сымыгуӏащэрэт	умыгуӏащэрэт	мыгуӏащэрэт	дымыгуӏащэрэт	фымыгуӏащэрэт	мыгуӏащэрэт

шэч къытехьэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыгуӏагъэнщ	угуӏагъэнщ	гуӏагъэнщ	дыгуӏагъэнщ	фыгуӏагъэнщ	гуӏагъэнщ
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыгуӏагъэнкъым	угуӏагъэнкъым	гуӏагъэнкъым	дыгуӏагъэнкъым	фыгуӏагъэнкъым	гуӏагъэнкъым
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыгуӏагъэнт	угуӏагъэнт	гуӏагъэнт	дыгуӏагъэнт	фыгуӏагъэнт	гуӏагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыгуӏагъэнтэкъым	угуӏагъэнтэкъым	гуӏагъэнтэкъым	дыгуӏагъэнтэкъым	фыгуӏагъэнтэкъым	гуӏагъэнтэкъым
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыгуӏагъэн	угуӏагъэн	гуӏагъэн	дыгуӏагъэн	фыгуӏагъэн	гуӏагъэн
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыгуӏагъэнкъэ	угуӏагъэнкъэ	гуӏагъэнкъэ	дыгуӏагъэнкъэ	фыгуӏагъэнкъэ	гуӏагъэнкъэ
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыгуӏагъэнт	угуӏагъэнт	гуӏагъэнт	дыгуӏагъэнт	фыгуӏагъэнт	гуӏагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыгуӏагъэнтэкъэ	угуӏагъэнтэкъэ	гуӏагъэнтэкъэ	дыгуӏагъэнтэкъэ	фыгуӏагъэнтэкъэ	гуӏагъэнтэкъэ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыгуӏагъэнущ	угуӏагъэнущ	гуӏагъэнущ	дыгуӏагъэнущ	фыгуӏагъэнущ	гуӏагъэнущ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыгуӏагъэнукъым	угуӏагъэнукъым	гуӏагъэнукъым	дыгуӏагъэнукъым	фыгуӏагъэнукъым	гуӏагъэнукъым
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыгуӏагъэнут	угуӏагъэнут	гуӏагъэнут	дыгуӏагъэнут	фыгуӏагъэнут	гуӏагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыгуӏагъэнутэкъым	угуӏагъэнутэкъым	гуӏагъэнутэкъым	дыгуӏагъэнутэкъым	фыгуӏагъэнутэкъым	гуӏагъэнутэкъым
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыгуӏагъэну	угуӏагъэну	гуӏагъэну	дыгуӏагъэну	фыгуӏагъэну	гуӏагъэну
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыгуӏагъэнукъэ	угуӏагъэнукъэ	гуӏагъэнукъэ	дыгуӏагъэнукъэ	фыгуӏагъэнукъэ	гуӏагъэнукъэ
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыгуӏагъэнут	угуӏагъэнут	гуӏагъэнут	дыгуӏагъэнут	фыгуӏагъэнут	гуӏагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыгуӏагъэнутэкъэ	угуӏагъэнутэкъэ	гуӏагъэнутэкъэ	дыгуӏагъэнутэкъэ	фыгуӏагъэнутэкъэ	гуӏагъэнутэкъэ

Причастиехэр	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
Зылэжь (субъектнэ) причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыгуӏэ	угуӏэ	гуӏэ	дыгуӏэ	фыгуӏэ	гуӏэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сымыгуӏэ	умыгуӏэ	мыгуӏэ	дымыгуӏэ	фымыгуӏэ	мыгуӏэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыгуӏа	угуӏа	гуӏа	дыгуӏа	фыгуӏа	гуӏа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сымыгуӏа	умыгуӏа	мыгуӏа	дымыгуӏа	фымыгуӏа	мыгуӏа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыгуӏэгъа	угуӏэгъа	гуӏэгъа	дыгуӏэгъа	фыгуӏэгъа	гуӏэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сымыгуӏэгъа	умыгуӏэгъа	мыгуӏэгъа	дымыгуӏэгъа	фымыгуӏэгъа	мыгуӏэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сыгуӏэн	угуӏэн	гуӏэн	дыгуӏэн	фыгуӏэн	гуӏэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сымыгуӏэн	умыгуӏэн	мыгуӏэн	дымыгуӏэн	фымыгуӏэн	мыгуӏэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сыгуӏэну	угуӏэну	гуӏэну	дыгуӏэну	фыгуӏэну	гуӏэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сымыгуӏэну	умыгуӏэну	мыгуӏэну	дымыгуӏэну	фымыгуӏэну	мыгуӏэну(хэ)
Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыгуӏэ	узэрыгуӏэ	зэрыгуӏэ	дызэрыгуӏэ	фызэрыгуӏэ	зэрыгуӏэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымыгуӏэ	узэрымыгуӏэ	зэрымыгуӏэ	дызэрымыгуӏэ	фызэрымыгуӏэ	мызэрыгуӏэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыгуӏа	узэрыгуӏа	зэрыгуӏа	дызэрыгуӏа	фызэрыгуӏа	зэрыгуӏа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымыгуӏа	узэрымыгуӏа	зэрымыгуӏа	дызэрымыгуӏа	фызэрымыгуӏа	зэрымыгуӏа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыгуӏэгъа	узэрыгуӏэгъа	зэрыгуӏэгъа	дызэрыгуӏэгъа	фызэрыгуӏэгъа	зэрыгуӏэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымыгуӏэгъа	узэрымыгуӏэгъа	зэрымыгуӏэгъа	дызэрымыгуӏэгъа	фызэрымыгуӏэгъа	зэрымыгуӏэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыгуӏэн	узэрыгуӏэн	зэрыгуӏэн	дызэрыгуӏэн	фызэрыгуӏэн	зэрыгуӏэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымыгуӏэн	узэрымыгуӏэн	зэрымыгуӏэн	дызэрымыгуӏэн	фызэрымыгуӏэн	зэрымыгуӏэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыгуӏэну	узэрыгуӏэну	зэрыгуӏэну	дызэрыгуӏэну	фызэрыгуӏэну	зэрыгуӏэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымыгуӏэну	узэрымыгуӏэну	зэрымыгуӏэну	дызэрымыгуӏэну	фызэрымыгуӏэну	зэрымыгуӏэну(хэ)
Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыщыгуӏэ	ущыгуӏэ	щыгуӏэ	дыщыгуӏэ	фыщыгуӏэ	щыгуӏэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымыгуӏэ	ущымыгуӏэ	щымыгуӏэ	дыщымыгуӏэ	фыщымыгуӏэ	щымыгуӏэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщыгуӏа	ущыгуӏа	щыгуӏа	дыщыгуӏа	фыщыгуӏа	щыгуӏа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымыгуӏа	ущымыгуӏа	щымыгуӏа	дыщымыгуӏа	фыщымыгуӏа	щымыгуӏа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщыгуӏэгъа	ущыгуӏэгъа	щыгуӏэгъа	дыщыгуӏэгъа	фыщыгуӏэгъа	щыгуӏэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымыгуӏэгъа	ущымыгуӏэгъа	щымыгуӏэгъа	дыщымыгуӏэгъа	фыщымыгуӏэгъа	щымыгуӏэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщыгуӏэн	ущыгуӏэн	щыгуӏэн	дыщыгуӏэн	фыщыгуӏэн	щыгуӏэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымыгуӏэн	ущымыгуӏэн	щымыгуӏэн	дыщымыгуӏэн	фыщымыгуӏэн	щымыгуӏэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщыгуӏэну	ущыгуӏэну	щыгуӏэну	дыщыгуӏэну	фыщыгуӏэну	щыгуӏэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымыгуӏэну	ущымыгуӏэну	щымыгуӏэну	дыщымыгуӏэну	фыщымыгуӏэну	щымыгуӏэну(хэ)
ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыздэгуӏэ	уздэгуӏэ	здэгуӏэ	дыздэгуӏэ	фыздэгуӏэ	здэгуӏэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмыгуӏэ	уздэмыгуӏэ	здэмыгуӏэ	дыздэмыгуӏэ	фыздэмыгуӏэ	здэмыгуӏэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыздэгуӏа	уздэгуӏа	здэгуӏа	дыздэгуӏа	фыздэгуӏа	здэгуӏа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмыгуӏа	уздэмыгуӏа	здэмыгуӏа	дыздэмыгуӏа	фыздэмыгуӏа	здэмыгуӏа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыздэгуӏэгъа	уздэгуӏэгъа	здэгуӏэгъа	дыздэгуӏэгъа	фыздэгуӏэгъа	здэгуӏэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмыгуӏэгъа	уздэмыгуӏэгъа	здэмыгуӏэгъа	дыздэмыгуӏэгъа	фыздэмыгуӏэгъа	здэмыгуӏэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыздэгуӏэн	уздэгуӏэн	здэгуӏэн	дыздэгуӏэн	фыздэгуӏэн	здэгуӏэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмыгуӏэн	уздэмыгуӏэн	здэмыгуӏэн	дыздэмыгуӏэн	фыздэмыгуӏэн	здэмыгуӏэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыздэгуӏэну	уздэгуӏэну	здэгуӏэну	дыздэгуӏэну	фыздэгуӏэну	здэгуӏэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмыгуӏэну	уздэмыгуӏэну	здэмыгуӏэну	дыздэмыгуӏэну	фыздэмыгуӏэну	здэмыгуӏэну(хэ)
Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэгуӏэ	ущӀэгуӏэ	щӀэгуӏэ	дыщӀэгуӏэ	фыщӀэгуӏэ	щӀэгуӏэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмыгуӏэ	ущӀэмыгуӏэ	щӀэмыгуӏэ	дыщӀэмыгуӏэ	фыщӀэмыгуӏэ	щӀэмыгуӏэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэгуӏа	ущӀэгуӏа	щӀэгуӏа	дыщӀэгуӏа	фыщӀэгуӏа	щӀэгуӏа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмыгуӏа	ущӀэмыгуӏа	щӀэмыгуӏа	дыщӀэмыгуӏа	фыщӀэмыгуӏа	щӀэмыгуӏа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэгуӏэгъа	ущӀэгуӏэгъа	щӀэгуӏэгъа	дыщӀэгуӏэгъа	фыщӀэгуӏэгъа	щӀэгуӏэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмыгуӏэгъа	ущӀэмыгуӏэгъа	щӀэмыгуӏэгъа	дыщӀэмыгуӏэгъа	фыщӀэмыгуӏэгъа	щӀэмыгуӏэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэгуӏэн	ущӀэгуӏэн	щӀэгуӏэн	дыщӀэгуӏэн	фыщӀэгуӏэн	щӀэгуӏэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмыгуӏэн	ущӀэмыгуӏэн	щӀэмыгуӏэн	дыщӀэмыгуӏэн	фыщӀэмыгуӏэн	щӀэмыгуӏэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэгуӏэну	ущӀэгуӏэну	щӀэгуӏэну	дыщӀэгуӏэну	фыщӀэгуӏэну	щӀэгуӏэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмыгуӏэну	ущӀэмыгуӏэну	щӀэмыгуӏэну	дыщӀэмыгуӏэну	фыщӀэмыгуӏэну	щӀэмыгуӏэну(хэ)

Деепричастиехэр	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыгуӏэу	угуӏэу	гуӏэу	дыгуӏэу	фыгуӏэу	гуӏэ(хэ)у
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сымыгуӏэу	умыгуӏэу	мыгуӏэу	дымыгуӏэу	фымыгуӏэу	мыгуӏэ(хэ)у
блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыгуӏауэ	угуӏауэ	гуӏауэ	дыгуӏауэ	фыгуӏауэ	гуӏауэ / гуӏа(хэ)у
блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сымыгуӏауэ	умыгуӏауэ	мыгуӏауэ	дымыгуӏауэ	фымыгуӏауэ	мыгуӏауэ(хэ) / мыгуӏа(хэ)у
жрэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ	сыгуӏэурэ	угуӏэурэ	гуӏэурэ	дыгуӏэурэ	фыгуӏэурэ	гуӏэ(хэ)урэ
жрэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ	сымыгуӏэурэ	умыгуӏэурэ	мыгуӏэурэ	дымыгуӏэурэ	фымыгуӏэурэ	мыгуӏэ(хэ)урэ

		-э-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[гуӏ]э	[гуӏ]эр	--	[гуӏ]эхэр
Эргативнэ:	[гуӏ]э	[гуӏ]эм	--	[гуӏ]эхэм
Послеложнэ:	[гуӏ]экӀэ	[гуӏ]эмкӀэ	[гуӏ]эхэкӀэ	[гуӏ]эхэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[гуӏ]эу	[гуӏ]эрауэ	[гуӏ]эхэу	[гуӏ]эхэрауэ

		-а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[гуӏ]а	[гуӏ]ар	--	[гуӏ]ахэр
Эргативнэ:	[гуӏ]а	[гуӏ]ам	--	[гуӏ]ахэм
Послеложнэ:	[гуӏ]акӀэ	[гуӏ]амкӀэ	[гуӏ]ахэкӀэ	[гуӏ]ахэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[гуӏ]ауэ	[гуӏ]арауэ	[гуӏ]ахэу	[гуӏ]ахэрауэ

		-эн-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[гуӏ]эн	[гуӏ]эныр	--	[гуӏ]энхэр
Эргативнэ:	[гуӏ]эн	[гуӏ]эным	--	[гуӏ]энхэм
Послеложнэ:	[гуӏ]энкӀэ	[гуӏ]энымкӀэ	[гуӏ]энхэкӀэ	[гуӏ]энхэмкӀэ
'Обстоятельственнэ:	[гуӏ]эну	[гуӏ]энырауэ	[гуӏ]энхэу	[гуӏ]энхэрауэ

		-эну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[гуӏ]эну	[гуӏ]энур	--	[гуӏ]энухэр
Эргативнэ:	[гуӏ]эну	[гуӏ]энум	--	[гуӏ]энухэм
Послеложнэ:	[гуӏ]энукӀэ	[гуӏ]энумкӀэ	[гуӏ]энухэкӀэ	[гуӏ]энухэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[гуӏ]энуэ	[гуӏ]энурауэ	[гуӏ]энухэу	[гуӏ]энухэрауэ

МЫХЬЭНЭ

1. Гузэвэгъуэшхуэ гъэвын.

ЩАПХЪЭХЭР

• Пэжщ, хъыбар гуауэм иригуӀами, абы иригузэвами, Дахэлинэ и гугъэр Жумэлдин хихыжу тӀысыжатэкъым. ХьэхъупащӀэ Хьэжбэчыр

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ

• гуӏэн: grieve, mourn, feel sorrow, experience sadness

УРЫСЫБЗЭ

• гуӏэн: скорбеть, печалиться, горевать, переживать

БИБЛИОГРАФИЕ

Библиографием еплъын