пырхъын
АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭМЫӀЭС
ЭТИМОЛОГИЕ
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ
- IPA [pǝ'rχǝn]
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ
- [пырхъ] + -ы + -н
СПРЯЖЕНЭ зэгъэзэхуэжын
Глагол лъэмыӏэс "пырхъын"-м и спряженэ
| Инфинитив (масдар) | |
|---|---|
| щыӀэныгъэ: | пырхъын |
| щымыӀэныгъэ: | мыпырхъын |
| Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | сыпырхъын | упырхъын | пырхъын | дыпырхъын | фыпырхъын | пырхъын(хэ) |
| щымыӀэныгъэ: | сымыпырхъын | умыпырхъын | мыпырхъын | дымыпырхъын | фымыпырхъын | мыпырхъын(хэ) |
| унафэ наклоненэ | уэ | фэ |
|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | пырхъ! | фыпырхъ! |
| щымыӀэныгъэ: | умыпырхъ! | фымыпырхъ! |
| Ре-кӀэ унафэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | срепырхъ | урепырхъ | ирепырхъ | дрепырхъ | фрепырхъ | ирепырхъ |
| щымыӀэныгъэ: | сремыпырхъ | уремыпырхъ | иремыпырхъ | дремыпырхъ | фремыпырхъ | иремыпырхъ |
| ЗэраӀуатэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сопырхъ(ыр) | уопырхъ(ыр) | мэпырхъ(ыр) | допырхъ(ыр) | фопырхъ(ыр) | мэпырхъ(хэ)(р) |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыпырхъыркъым | упырхъыркъым | пырхъыркъым | дыпырхъыркъым | фыпырхъыркъым | пырхъы(хэ)ркъым |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: | сыпырхъырт | упырхъырт | пырхъырт | дыпырхъырт | фыпырхъырт | пырхъырт / пырхъхэрт |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыпырхъыртэкъым | упырхъыртэкъым | пырхъыртэкъым | дыпырхъыртэкъым | фыпырхъыртэкъым | пырхъыртэкъым / пырхъхэртэкъым |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыпырхъащ | упырхъащ | пырхъащ | дыпырхъащ | фыпырхъащ | пырхъа(хэ)щ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сыпырхъакъым | упырхъакъым | пырхъакъым | дыпырхъакъым | фыпырхъакъым | пырхъа(хэ)къым |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: | сыпырхъат | упырхъат | пырхъат | дыпырхъат | фыпырхъат | пырхъа(хэ)т |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыпырхъатэкъым | упырхъатэкъым | пырхъатэкъым | дыпырхъатэкъым | фыпырхъатэкъым | пырхъа(хэ)тэкъым |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: | сыпырхъыгъащ | упырхъыгъащ | пырхъыгъащ | дыпырхъыгъащ | фыпырхъыгъащ | пырхъыгъа(хэ)щ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ: | сыпырхъыгъакъым | упырхъыгъакъым | пырхъыгъакъым | дыпырхъыгъакъым | фыпырхъыгъакъым | пырхъыгъа(хэ)къым |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыпырхъыгъат | упырхъыгъат | пырхъыгъат | дыпырхъыгъат | фыпырхъыгъат | пырхъыгъа(хэ)т |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыпырхъыгъатэкъым | упырхъыгъатэкъым | пырхъыгъатэкъым | дыпырхъыгъатэкъым | фыпырхъыгъатэкъым | пырхъыгъа(хэ)тэкъым |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: | сыпырхъщ | упырхъщ | пырхъщ | дыпырхъщ | фыпырхъщ | пырхъ(хэ)щ |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: | сыпырхъкъым | упырхъкъым | пырхъкъым | дыпырхъкъым | фыпырхъкъым | пырхъ(хэ)къым |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: | сыпырхът | упырхът | пырхът | дыпырхът | фыпырхът | пырхъ(хэ)т |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: | сыпырхътэкъым | упырхътэкъым | пырхътэкъым | дыпырхътэкъым | фыпырхътэкъым | пырхъ(хэ)тэкъым |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыпырхъынщ | упырхъынщ | пырхъынщ | дыпырхъынщ | фыпырхъынщ | пырхъын(хэ)щ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыпырхъынкъым | упырхъынкъым | пырхъынкъым | дыпырхъынкъым | фыпырхъынкъым | пырхъын(хэ)къым |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыпырхъынущ | упырхъынуш | пырхъынущ | дыпырхъынущ | фыпырхъынущ | пырхъыну(хэ)щ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыпырхъынукъым | упырхъынукъым | пырхъынукъым | дыпырхъынукъым | фыпырхъынукъым | пырхъыну(хэ)къым |
| ЗэрыупщӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыпырхърэ | упырхърэ | пырхърэ | дыпырхърэ | фыпырхърэ | пырхъ(хэ)рэ |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыпырхъыркъэ | упырхъыркъэ | пырхъыркъэ | дыпырхъыркъэ | фыпырхъыркъэ | пырхъыркъэ / пырхъхэркъэ |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: | сыпырхъырт | упырхъырт | пырхъырт | дыпырхъырт | фыпырхъырт | пырхъырт / пырхъхэрт |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыпырхъыртэкъэ | упырхъыртэкъэ | пырхъыртэкъэ | дыпырхъыртэкъэ | фыпырхъыртэкъэ | пырхъыртэкъэ / пырхъхэртэкъэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыпырхъа | упырхъа | пырхъа | дыпырхъа | фыпырхъа | пырхъа(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сыпырхъакъэ | упырхъакъэ | пырхъакъэ | дыпырхъакъэ | фыпырхъакъэ | пырхъа(хэ)къэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: | сыпырхъат | упырхъат | пырхъат | дыпырхъат | фыпырхъат | пырхъа(хэ)т |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыпырхъатэкъэ | упырхъатэкъэ | пырхъатэкъэ | дыпырхъатэкъэ | фыпырхъатэкъэ | пырхъа(хэ)тэкъэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: | сыпырхъыгъа | упырхъыгъа | пырхъыгъа | дыпырхъыгъа | фыпырхъыгъа | пырхъыгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ: | сыпырхъыгъакъэ | упырхъыгъакъэ | пырхъыгъакъэ | дыпырхъыгъакъэ | фыпырхъыгъакъэ | пырхъыгъа(хэ)къэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыпырхъыгъат | упырхъыгъат | пырхъыгъат | дыпырхъыгъат | фыпырхъыгъат | пырхъыгъа(хэ)т |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыпырхъыгъатэкъэ | упырхъыгъатэкъэ | пырхъыгъатэкъэ | дыпырхъыгъатэкъэ | фыпырхъыгъатэкъэ | пырхъыгъа(хэ)тэкъэ |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: | сыпырхъ | упырхъ | пырхъ | дыпырхъ | фыпырхъ | пырхъ(хэ) |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: | сыпырхъкъэ | упырхъкъэ | пырхъкъэ | дыпырхъкъэ | фыпырхъкъэ | пырхъ(хэ)къэ |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: | сыпырхът | упырхът | пырхът | дыпырхът | фыпырхът | пырхъ(хэ)т |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: | сыпырхътэкъэ | упырхътэкъэ | пырхътэкъэ | дыпырхътэкъэ | фыпырхътэкъэ | пырхъ(хэ)тэкъэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыпырхъын | упырхъын | пырхъын | дыпырхъын | фыпырхъын | пырхъын(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыпырхъынкъэ | упырхъынкъэ | пырхъынкъэ | дыпырхъынкъэ | фыпырхъынкъэ | пырхъын(хэ)къэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыпырхъыну | упырхъыну | пырхъыну | дыпырхъыну | фыпырхъыну | пырхъыну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыпырхъынукъэ | упырхъынукъэ | пырхъынукъэ | дыпырхъынукъэ | фыпырхъынукъэ | пырхъыну(хэ)къэ |
| условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыпырхъмэ | упырхъмэ | пырхъмэ | дыпырхъмэ | фыпырхъмэ | пырхъ(хэ)мэ |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сымыпырхъмэ | умыпырхъмэ | мыпырхъмэ | дымыпырхъмэ | фымыпырхъмэ | мыпырхъ(хэ)мэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыпырхъамэ | упырхъамэ | пырхъамэ | дыпырхъамэ | фыпырхъамэ | пырхъа(хэ)мэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сымыпырхъамэ | умыпырхъамэ | мыпырхъамэ | дымыпырхъамэ | фымыпырхъамэ | мыпырхъа(хэ)мэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | сыпырхъыгъамэ | упырхъыгъамэ | пырхъыгъамэ | дыпырхъыгъамэ | фыпырхъыгъамэ | пырхъыгъа(хэ)мэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сымыпырхъыгъамэ | умыпырхъыгъамэ | мыпырхъыгъамэ | дымыпырхъыгъамэ | фымыпырхъыгъамэ | мыпырхъыгъа(хэ)мэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыпырхъынмэ | упырхъынмэ | пырхъынмэ | дыпырхъынмэ | фыпырхъынмэ | пырхъын(хэ)мэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сымыпырхъынмэ | умыпырхъынмэ | мыпырхъынмэ | дымыпырхъынмэ | фымыпырхъынмэ | мыпырхъын(хэ)мэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыпырхъынумэ | упырхъынумэ | пырхъынумэ | дыпырхъынумэ | фыпырхъынумэ | пырхъыну(хэ)мэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сымыпырхъынумэ | умыпырхъынумэ | мыпырхъынумэ | дымыпырхъынумэ | фымыпырхъынумэ | мыпырхъыну(хэ)мэ |
| условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыпырхътэмэ | упырхътэмэ | пырхътэмэ | дыпырхътэмэ | фыпырхътэмэ | пырхъ(хэ)тэмэ |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сымыпырхътэмэ | умыпырхътэмэ | мыпырхътэмэ | дымыпырхътэмэ | фымыпырхътэмэ | мыпырхъ(хэ)тэмэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыпырхъатэмэ | упырхъатэмэ | пырхъатэмэ | дыпырхъатэмэ | фыпырхъатэмэ | пырхъа(хэ)тэмэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сымыпырхъатэмэ | умыпырхъатэмэ | мыпырхъатэмэ | дымыпырхъатэмэ | фымыпырхъатэмэ | мыпырхъа(хэ)тэмэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | сыпырхъыгъатэмэ | упырхъыгъатэмэ | пырхъыгъатэмэ | дыпырхъыгъатэмэ | фыпырхъыгъатэмэ | пырхъыгъа(хэ)тэмэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сымыпырхъыгъатэмэ | умыпырхъыгъатэмэ | мыпырхъыгъатэмэ | дымыпырхъыгъатэмэ | фымыпырхъыгъатэмэ | мыпырхъыгъа(хэ)тэмэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыпырхъынтэмэ | упырхъынтэмэ | пырхъынтэмэ | дыпырхъынтэмэ | фыпырхъынтэмэ | пырхъын(хэ)тэмэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сымыпырхъынтэмэ | умыпырхъынтэмэ | мыпырхъынтэмэ | дымыпырхъынтэмэ | фымыпырхъынтэмэ | мыпырхъын(хэ)тэмэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыпырхъынутэмэ | упырхъынутэмэ | пырхъынутэмэ | дыпырхъынутэмэ | фыпырхъынутэмэ | пырхъыну(хэ)тэмэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сымыпырхъынутэмэ | умыпырхъынутэмэ | мыпырхъынутэмэ | дымыпырхъынутэмэ | фымыпырхъынутэмэ | мыпырхъыну(хэ)тэмэ |
| сослагательнэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыпырхъынт | упырхъынт | пырхъынт | дыпырхъынт | фыпырхъынт | пырхъын(хэ)т |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыпырхъынтэкъым | упырхъынтэкъым | пырхъынтэкъым | дыпырхъынтэкъым | фыпырхъынтэкъым | пырхъын(хэ)тэкъым |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыпырхъынут | упырхъынут | пырхъынут | дыпырхъынут | фыпырхъынут | пырхъыну(хэ)т |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыпырхъынутэкъым | упырхъынутэкъым | пырхъынутэкъым | дыпырхъынутэкъым | фыпырхъынутэкъым | пырхъыну(хэ)тэкъым |
| уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыпырхъми | упырхъми | пырхъми | дыпырхъми | фыпырхъми | пырхъ(хэ)ми |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сымыпырхъми | умыпырхъми | мыпырхъми | дымыпырхъми | фымыпырхъми | мыпырхъ(хэ)ми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыпырхъами | упырхъами | пырхъами | дыпырхъами | фыпырхъами | пырхъа(хэ)ми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сымыпырхъами | умыпырхъами | мыпырхъами | дымыпырхъами | фымыпырхъами | мыпырхъа(хэ)ми |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | сыпырхъыгъами | упырхъыгъами | пырхъыгъами | дыпырхъыгъами | фыпырхъыгъами | пырхъыгъа(хэ)ми |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сымыпырхъыгъами | умыпырхъыгъами | мыпырхъыгъами | дымыпырхъыгъами | фымыпырхъыгъами | мыпырхъыгъа(хэ)ми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыпырхъынми | упырхъынми | пырхъынми | дыпырхъынми | фыпырхъынми | пырхъын(хэ)ми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сымыпырхъынми | умыпырхъынми | мыпырхъынми | дымыпырхъынми | фымыпырхъынми | мыпырхъын(хэ)ми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыпырхъынуми | упырхъынуми | пырхъынуми | дыпырхъынуми | фыпырхъынуми | пырхъыну(хэ)ми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сымыпырхъынуми | умыпырхъынуми | мыпырхъынуми | дымыпырхъынуми | фымыпырхъынуми | мыпырхъыну(хэ)ми |
| уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыпырхътэми | упырхътэми | пырхътэми | дыпырхътэми | фыпырхътэми | пырхъ(хэ)тэми |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сымыпырхътэми | умыпырхътэми | мыпырхътэми | дымыпырхътэми | фымыпырхътэми | мыпырхъ(хэ)тэми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыпырхъатэми | упырхъатэми | пырхъатэми | дыпырхъатэми | фыпырхъатэми | пырхъа(хэ)тэми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сымыпырхъатэми | умыпырхъатэми | мыпырхъатэми | дымыпырхъатэми | фымыпырхъатэми | мыпырхъа(хэ)тэми |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | сыпырхъыгъатэми | упырхъыгъатэми | пырхъыгъатэми | дыпырхъыгъатэми | фыпырхъыгъатэми | пырхъыгъа(хэ)тэми |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сымыпырхъыгъатэми | умыпырхъыгъатэми | мыпырхъыгъатэми | дымыпырхъыгъатэми | фымыпырхъыгъатэми | мыпырхъыгъа(хэ)тэми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыпырхъынтэми | упырхъынтэми | пырхъынтэми | дыпырхъынтэми | фыпырхъынтэми | пырхъын(хэ)тэми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сымыпырхъынтэми | умыпырхъынтэми | мыпырхъынтэми | дымыпырхъынтэми | фымыпырхъынтэми | мыпырхъын(хэ)тэми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыпырхъынутэми | упырхъынутэми | пырхъынутэми | дыпырхъынутэми | фыпырхъынутэми | пырхъыну(хэ)тэми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сымыпырхъынутэми | умыпырхъынутэми | мыпырхъынутэми | дымыпырхъынутэми | фымыпырхъынутэми | мыпырхъыну(хэ)тэми |
| гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | сыпырхъаи | упырхъаи | пырхъаи | дыпырхъаи | фыпырхъаи | пырхъаи |
| щымыӀэныгъэ: | сыпырхъакъыми | упырхъакъыми | пырхъакъыми | дыпырхъакъыми | фыпырхъакъыми | пырхъакъыми |
| фӀэфӀыныгъэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | сыпырхъащэрэт | упырхъащэрэт | пырхъащэрэт | дыпырхъащэрэт | фыпырхъащэрэт | пырхъащэрэт |
| щымыӀэныгъэ: | сымыпырхъащэрэт | умыпырхъащэрэт | мыпырхъащэрэт | дымыпырхъащэрэт | фымыпырхъащэрэт | мыпырхъащэрэт |
| шэч къытехьэныгъэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | сыпырхъагъэнщ | упырхъагъэнщ | пырхъагъэнщ | дыпырхъагъэнщ | фыпырхъагъэнщ | пырхъагъэнщ |
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | сыпырхъагъэнкъым | упырхъагъэнкъым | пырхъагъэнкъым | дыпырхъагъэнкъым | фыпырхъагъэнкъым | пырхъагъэнкъым |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | сыпырхъагъэнт | упырхъагъэнт | пырхъагъэнт | дыпырхъагъэнт | фыпырхъагъэнт | пырхъагъэнт |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | сыпырхъагъэнтэкъым | упырхъагъэнтэкъым | пырхъагъэнтэкъым | дыпырхъагъэнтэкъым | фыпырхъагъэнтэкъым | пырхъагъэнтэкъым |
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | сыпырхъагъэн | упырхъагъэн | пырхъагъэн | дыпырхъагъэн | фыпырхъагъэн | пырхъагъэн |
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | сыпырхъагъэнкъэ | упырхъагъэнкъэ | пырхъагъэнкъэ | дыпырхъагъэнкъэ | фыпырхъагъэнкъэ | пырхъагъэнкъэ |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | сыпырхъагъэнт | упырхъагъэнт | пырхъагъэнт | дыпырхъагъэнт | фыпырхъагъэнт | пырхъагъэнт |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | сыпырхъагъэнтэкъэ | упырхъагъэнтэкъэ | пырхъагъэнтэкъэ | дыпырхъагъэнтэкъэ | фыпырхъагъэнтэкъэ | пырхъагъэнтэкъэ |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | сыпырхъагъэнпырхъ | упырхъагъэнпырхъ | пырхъагъэнпырхъ | дыпырхъагъэнпырхъ | фыпырхъагъэнпырхъ | пырхъагъэнпырхъ |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | сыпырхъагъэнукъым | упырхъагъэнукъым | пырхъагъэнукъым | дыпырхъагъэнукъым | фыпырхъагъэнукъым | пырхъагъэнукъым |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | сыпырхъагъэнут | упырхъагъэнут | пырхъагъэнут | дыпырхъагъэнут | фыпырхъагъэнут | пырхъагъэнут |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | сыпырхъагъэнутэкъым | упырхъагъэнутэкъым | пырхъагъэнутэкъым | дыпырхъагъэнутэкъым | фыпырхъагъэнутэкъым | пырхъагъэнутэкъым |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | сыпырхъагъэну | упырхъагъэну | пырхъагъэну | дыпырхъагъэну | фыпырхъагъэну | пырхъагъэну |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | сыпырхъагъэнукъэ | упырхъагъэнукъэ | пырхъагъэнукъэ | дыпырхъагъэнукъэ | фыпырхъагъэнукъэ | пырхъагъэнукъэ |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | сыпырхъагъэнут | упырхъагъэнут | пырхъагъэнут | дыпырхъагъэнут | фыпырхъагъэнут | пырхъагъэнут |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | сыпырхъагъэнутэкъэ | упырхъагъэнутэкъэ | пырхъагъэнутэкъэ | дыпырхъагъэнутэкъэ | фыпырхъагъэнутэкъэ | пырхъагъэнутэкъэ |
| Причастиехэр | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Зылэжь (субъектнэ) причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сыпырхъ | упырхъ | пырхъ | дыпырхъ | фыпырхъ | пырхъ(хэ) |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сымыпырхъ | умыпырхъ | мыпырхъ | дымыпырхъ | фымыпырхъ | мыпырхъ(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыпырхъа | упырхъа | пырхъа | дыпырхъа | фыпырхъа | пырхъа(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сымыпырхъа | умыпырхъа | мыпырхъа | дымыпырхъа | фымыпырхъа | мыпырхъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыпырхъыгъа | упырхъыгъа | пырхъыгъа | дыпырхъыгъа | фыпырхъыгъа | пырхъыгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сымыпырхъыгъа | умыпырхъыгъа | мыпырхъыгъа | дымыпырхъыгъа | фымыпырхъыгъа | мыпырхъыгъа(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | сыпырхъын | упырхъын | пырхъын | дыпырхъын | фыпырхъын | пырхъын(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | сымыпырхъын | умыпырхъын | мыпырхъын | дымыпырхъын | фымыпырхъын | мыпырхъын(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | сыпырхъыну | упырхъыну | пырхъыну | дыпырхъыну | фыпырхъыну | пырхъыну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | сымыпырхъыну | умыпырхъыну | мыпырхъыну | дымыпырхъыну | фымыпырхъыну | мыпырхъыну(хэ) |
| Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сызэрыпырхъ | узэрыпырхъ | зэрыпырхъ | дызэрыпырхъ | фызэрыпырхъ | зэрыпырхъ(хэ) |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сызэрымыпырхъ | узэрымыпырхъ | зэрымыпырхъ | дызэрымыпырхъ | фызэрымыпырхъ | мызэрыпырхъ(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сызэрыпырхъа | узэрыпырхъа | зэрыпырхъа | дызэрыпырхъа | фызэрыпырхъа | зэрыпырхъа(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сызэрымыпырхъа | узэрымыпырхъа | зэрымыпырхъа | дызэрымыпырхъа | фызэрымыпырхъа | зэрымыпырхъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сызэрыпырхъыгъа | узэрыпырхъыгъа | зэрыпырхъыгъа | дызэрыпырхъыгъа | фызэрыпырхъыгъа | зэрыпырхъыгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сызэрымыпырхъыгъа | узэрымыпырхъыгъа | зэрымыпырхъыгъа | дызэрымыпырхъыгъа | фызэрымыпырхъыгъа | зэрымыпырхъыгъа(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | сызэрыпырхъын | узэрыпырхъын | зэрыпырхъын | дызэрыпырхъын | фызэрыпырхъын | зэрыпырхъын(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | сызэрымыпырхъын | узэрымыпырхъын | зэрымыпырхъын | дызэрымыпырхъын | фызэрымыпырхъын | зэрымыпырхъын(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | сызэрыпырхъыну | узэрыпырхъыну | зэрыпырхъыну | дызэрыпырхъыну | фызэрыпырхъыну | зэрыпырхъыну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | сызэрымыпырхъыну | узэрымыпырхъыну | зэрымыпырхъыну | дызэрымыпырхъыну | фызэрымыпырхъыну | зэрымыпырхъыну(хэ) |
| Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сыщыпырхъ | ущыпырхъ | щыпырхъ | дыщыпырхъ | фыщыпырхъ | щыпырхъ(хэ) |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сыщымыпырхъ | ущымыпырхъ | щымыпырхъ | дыщымыпырхъ | фыщымыпырхъ | щымыпырхъ(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыщыпырхъа | ущыпырхъа | щыпырхъа | дыщыпырхъа | фыщыпырхъа | щыпырхъа(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыщымыпырхъа | ущымыпырхъа | щымыпырхъа | дыщымыпырхъа | фыщымыпырхъа | щымыпырхъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыщыпырхъыгъа | ущыпырхъыгъа | щыпырхъыгъа | дыщыпырхъыгъа | фыщыпырхъыгъа | щыпырхъыгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыщымыпырхъыгъа | ущымыпырхъыгъа | щымыпырхъыгъа | дыщымыпырхъыгъа | фыщымыпырхъыгъа | щымыпырхъыгъа(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыщыпырхъын | ущыпырхъын | щыпырхъын | дыщыпырхъын | фыщыпырхъын | щыпырхъын(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыщымыпырхъын | ущымыпырхъын | щымыпырхъын | дыщымыпырхъын | фыщымыпырхъын | щымыпырхъын(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыщыпырхъыну | ущыпырхъыну | щыпырхъыну | дыщыпырхъыну | фыщыпырхъыну | щыпырхъыну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыщымыпырхъыну | ущымыпырхъыну | щымыпырхъыну | дыщымыпырхъыну | фыщымыпырхъыну | щымыпырхъыну(хэ) |
| ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сыздэпырхъ | уздэпырхъ | здэпырхъ | дыздэпырхъ | фыздэпырхъ | здэпырхъ(хэ) |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сыздэмыпырхъ | уздэмыпырхъ | здэмыпырхъ | дыздэмыпырхъ | фыздэмыпырхъ | здэмыпырхъ(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыздэпырхъа | уздэпырхъа | здэпырхъа | дыздэпырхъа | фыздэпырхъа | здэпырхъа(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыздэмыпырхъа | уздэмыпырхъа | здэмыпырхъа | дыздэмыпырхъа | фыздэмыпырхъа | здэмыпырхъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыздэпырхъыгъа | уздэпырхъыгъа | здэпырхъыгъа | дыздэпырхъыгъа | фыздэпырхъыгъа | здэпырхъыгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыздэмыпырхъыгъа | уздэмыпырхъыгъа | здэмыпырхъыгъа | дыздэмыпырхъыгъа | фыздэмыпырхъыгъа | здэмыпырхъыгъа(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыздэпырхъын | уздэпырхъын | здэпырхъын | дыздэпырхъын | фыздэпырхъын | здэпырхъын(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыздэмыпырхъын | уздэмыпырхъын | здэмыпырхъын | дыздэмыпырхъын | фыздэмыпырхъын | здэмыпырхъын(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыздэпырхъыну | уздэпырхъыну | здэпырхъыну | дыздэпырхъыну | фыздэпырхъыну | здэпырхъыну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыздэмыпырхъыну | уздэмыпырхъыну | здэмыпырхъыну | дыздэмыпырхъыну | фыздэмыпырхъыну | здэмыпырхъыну(хэ) |
| Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сыщӀэпырхъ | ущӀэпырхъ | щӀэпырхъ | дыщӀэпырхъ | фыщӀэпырхъ | щӀэпырхъ(хэ) |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сыщӀэмыпырхъ | ущӀэмыпырхъ | щӀэмыпырхъ | дыщӀэмыпырхъ | фыщӀэмыпырхъ | щӀэмыпырхъ(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыщӀэпырхъа | ущӀэпырхъа | щӀэпырхъа | дыщӀэпырхъа | фыщӀэпырхъа | щӀэпырхъа(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыщӀэмыпырхъа | ущӀэмыпырхъа | щӀэмыпырхъа | дыщӀэмыпырхъа | фыщӀэмыпырхъа | щӀэмыпырхъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыщӀэпырхъыгъа | ущӀэпырхъыгъа | щӀэпырхъыгъа | дыщӀэпырхъыгъа | фыщӀэпырхъыгъа | щӀэпырхъыгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыщӀэмыпырхъыгъа | ущӀэмыпырхъыгъа | щӀэмыпырхъыгъа | дыщӀэмыпырхъыгъа | фыщӀэмыпырхъыгъа | щӀэмыпырхъыгъа(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыщӀэпырхъын | ущӀэпырхъын | щӀэпырхъын | дыщӀэпырхъын | фыщӀэпырхъын | щӀэпырхъын(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыщӀэмыпырхъын | ущӀэмыпырхъын | щӀэмыпырхъын | дыщӀэмыпырхъын | фыщӀэмыпырхъын | щӀэмыпырхъын(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыщӀэпырхъыну | ущӀэпырхъыну | щӀэпырхъыну | дыщӀэпырхъыну | фыщӀэпырхъыну | щӀэпырхъыну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыщӀэмыпырхъыну | ущӀэмыпырхъыну | щӀэмыпырхъыну | дыщӀэмыпырхъыну | фыщӀэмыпырхъыну | щӀэмыпырхъыну(хэ) |
| Деепричастиехэр | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сыпырхъыу | упырхъыу | пырхъыу | дыпырхъыу | фыпырхъыу | пырхъ(хэ)у |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сымыпырхъыу | умыпырхъыу | мыпырхъыу | дымыпырхъыу | фымыпырхъыу | мыпырхъ(хэ)у |
| блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыпырхъауэ | упырхъауэ | пырхъауэ | дыпырхъауэ | фыпырхъауэ | пырхъауэ / пырхъахэу |
| блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сымыпырхъауэ | умыпырхъауэ | мыпырхъауэ | дымыпырхъауэ | фымыпырхъауэ | мыпырхъауэ / мыпырхъахэу |
| -урэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ | сыпырхъыурэ | упырхъыурэ | пырхъыурэ | дыпырхъыурэ | фыпырхъыурэ | пырхъ(хэ)урэ |
| -урэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ | сымыпырхъыурэ | умыпырхъыурэ | мыпырхъыурэ | дымыпырхъыурэ | фымыпырхъыурэ | мыпырхъ(хэ)урэ |
| -ы-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [пырхъ] | [пырхъ]ыр | -- | [пырхъ]хэр |
| Эргативнэ: | [пырхъ] | [пырхъ]ым | -- | [пырхъ]хэм |
| Послеложнэ: | [пырхъ]кӀэ | [пырхъ]ымкӀэ | [пырхъ]хэкӀэ | [пырхъ]хэмкӀэ |
| Обстоятельственнэ: | [пырхъ]ыу | [пырхъ]ырауэ | [пырхъ]хэу | [пырхъ]хэрауэ |
| -а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [пырхъ]а | [пырхъ]ар | -- | [пырхъ]ахэр |
| Эргативнэ: | [пырхъ]а | [пырхъ]ам | -- | [пырхъ]ахэм |
| Послеложнэ: | [пырхъ]акӀэ | [пырхъ]амкӀэ | [пырхъ]ахэкӀэ | [пырхъ]ахэмкӀэ |
| Обстоятельственнэ: | [пырхъ]ауэ | [пырхъ]арауэ | [пырхъ]ахэу | [пырхъ]ахэрауэ |
| -ын-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [пырхъ]ын | [пырхъ]ыныр | -- | [пырхъ]ынхэр |
| Эргативнэ: | [пырхъ]ын | [пырхъ]ыным | -- | [пырхъ]ынхэм |
| Послеложнэ: | [пырхъ]ынкӀэ | [пырхъ]ынымкӀэ | [пырхъ]ынхэкӀэ | [пырхъ]ынхэмкӀэ |
| 'Обстоятельственнэ: | [пырхъ]ыну | [пырхъ]ынырауэ | [пырхъ]ынхэу | [пырхъ]ынхэрауэ |
| -ыну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [пырхъ]ыну | [пырхъ]ынур | -- | [пырхъ]ынухэр |
| Эргативнэ: | [пырхъ]ыну | [пырхъ]ынум | -- | [пырхъ]ынухэм |
| Послеложнэ: | [пырхъ]ынукӀэ | [пырхъ]ынумкӀэ | [пырхъ]ынухэкӀэ | [пырхъ]ынухэмкӀэ |
| Обстоятельственнэ: | [пырхъ]ынууэ | [пырхъ]ынурауэ | [пырхъ]ынухэу | [пырхъ]ынухэрауэ |
МЫХЬЭНЭ
- Пырхъ макъ щӀын, гъэӀун.
ЩАПХЪЭХЭР
- Шым щхьэхынэ дыдэу зы лъэбакъуэ ичри пырхъащ. Жаным Борис
ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
- пырхъын: snore
УРЫСЫБЗЭ
- пырхъын: храпеть
БИБЛИОГРАФИЕ